In november was er de week van de werkstress. Binnen een groep mensen met stressklachten bestaat een groot deel uit klachten die met angst te maken hebben. Met de recente aanslagen in Parijs en de toegenomen dreiging van terrorisme in de maatschappij of de aardbevingen in Groningen, zal er bij de meeste mensen in meer of mindere mate wel eens sprake zijn van angst. Wie zegt dat nooit te voelen komt vast van een andere planeet. Of we angst bij de ander altijd goed kunnen of willen zien is natuurlijk de vraag. Met een gebaar of door er over heen te praten probeert iedereen wel eens een ander gerust te stellen: “Maak je niet zo druk, het valt wel mee….”

De directeur van bedrijf X bijvoorbeeld denkt dat hij goed te benaderen is omdat de deur van zijn kantoor altijd open staat. De managers denken daar, wegens redenen, anders over evenals de leidinggevenden. Op de werkvloer denkt men dat de deur open staat maar niet voor hen. Daar heerst eerder de angst dat de deur naar ontslag open staat…………

Dreigend ontslag kan leiden tot hypotheekangst. Deze hypotheekangst is iets wat ik de laatste tien jaar heb zien toenemen. Werknemers durven niet meer hun mond open te doen en (opbouwende) kritiek te leveren op de organisatie. Dit heeft het gevaar in zich dat fouten onopgemerkt blijven of dat men de bron van goede ideeën niet benut. Immers de directeur als grote roerganger in de huidige economische tijd is al lang achterhaald.  Wie weet zorgt het herstel van de economie over een tijdje voor meer zelfvertrouwen en minder angst om informatie te delen. Indien het management dat van bovenaf aanmoedigt kan dat het bedrijf wat extra schwung geven.

Angst is in geringe mate vaak best nuttig (hoogtevrees) en kan je ook alert maken, bijvoorbeeld in het verkeer. Maar in overmaat kan het verlammend werken en tot ongelukken leiden. In de spreekkamer hebben we er als bedrijfsarts ook mee te maken. Soms geven mensen krampachtig antwoord op vragen omdat ze bang zijn morgen te moeten hervatten. Daarnaast wordt er soms ook een echte stoornis (angst of paniekstoornis, PTSS (=post traumatische stressstoornis) vastgesteld. Indien er sprake is van een psychiatrisch ziektebeeld met angst, bestaat een fors risico op langdurig verzuim. Daarom is het vanuit de werkgever zaak om dat in een zo vroeg mogelijk stadium op te sporen en de werknemer de weg te wijzen naar de bedrijfsarts. Deze heeft de deur werkelijk open staan voor een “open spreekuur” en kan in de veiligheid van de spreekkamer het gesprek aangaan. Dit kan op lange termijn ook veel verzuimkosten besparen (wat vaak weer een angst van de werkgever is).

Na analyse kan de bedrijfsarts adviseren over een behandeling. Ook kan soms in het gesprek al een aanzet gegeven worden om de gedachten (cognities) te veranderen. Dit kan op kortere en langere termijn bijdragen aan herstel van belastbaarheid,  het functioneren verbeteren of uitval voorkomen.

Indien er sprake is van een PTSS kan de bedrijfsarts adviseren om tot een interventie over te gaan waarbij het handig is om een psycholoog met ervaring in de behandeloptie EMDR in te zetten. EMDR is de afkorting van: eye movement desensitization and reprocessing.  Wanneer je bijvoorbeeld in Parijs een terroristische aanslag meegemaakt hebt, kan de verwerking van die ervaring gestoord verlopen door de hoge spiegels noradrenaline die in zo’n situatie van nature door het lichaam worden afgescheiden. Met de EMDR techniek kan je de verwerking van die ervaring alsnog op gang brengen. Als bedrijfsarts geef ik direct bij de verwijzing al het advies om vervoer te regelen voor minimaal de eerste drie sessies EMDR omdat de meeste mensen na zo’n sessie doodmoe zijn. Dit gegeven pleit natuurlijk voor een effectieve therapie immers je moet het zien als een pittige verbouwing. Dat kost bloed, zweet en tranen. Mensen die toch zelf gaan autorijden lopen dan wel eens een deukje op in het blik maar dat zullen de lezers van dit blad misschien niet zo erg vinden (indien het bij blikschade blijft).

Bij de afgelopen jaarwisseling en het afsteken van vuurwerk in uw wijk, zult u mogelijk anders hebben gereageerd dan voorheen. Vroeger zou u misschien naar buiten lopen om te kijken wat er aan de hand is (neocortex= hersenschors, reflectie) maar met de recente ervaringen van Parijs kan het zijn dat uw hersenen vanuit het limbische systeem (middenhersenen met basis emoties) direct uw onderste laag van de hersenen (hersenstam en ruggemerg) aansturen om in een reflex achter de vensterbank te duiken. Of deze angst dan nuttig was (overleven) of dat het overdreven was om zo te reageren weet je van te voren ook niet en hoe je reageert hangt dus ook af van eerdere ervaringen. De nieuwe Syrische buurman zal waarschijnlijk duiken en de buren aan de andere kant gaan mogelijk nieuwsgierig voor het raam staan.

Het is echter niet zeker of de recente uitspraak van de overheid slim is: “je moet je niet door angst laten leiden”.  Angst kan je leven redden. En de evolutie maakt dankbaar gebruik van deze overlevers……. Of het dus een goede of slechte raadgever is zal de tijd vanzelf uitwijzen.

Pieter van der Werff
Autominnende bedrijfsarts bij ArboNed (038-4554763).