Hoe zit het met de ventialtie op kantoor, in de showroom of de werkplaats? Het is niet te zien hoe de samenstelling van de lucht op je werk is. Als het bedompt is, is het echt mis. Tegenwoordig letten we vooral erg op de afstand tussen mensen i.v.m. de kans op het overbrengen van virussen en bacteriën maar natuurlijk helemaal i.v.m. de angst elkaar te besmetten met Corona. Kortom schone binnenlucht kan helpen om besmettingen te voorkomen. Wat moet je doen of nastreven om schone lucht in je werkruimte te krijgen?

Aerosolen:
Verspreiding van het Coronavirus via aerosolen is een hot item. Mazelen wordt bijvoorbeeld via aerosolen overgebracht en bij het Coronavirus of Covid-19 dacht men dat het via grote druppels overgebracht wordt, maar er zijn ook aanwijzingen dat het via  aerosolen kan. Grote druppels zijn zwaar en vallen vanzelf naar de grond, maar aerosolen blijven langer in de omgevingslucht  hangen, afhankelijk van de luchtverversing of ventilatie.

Aerosolroute:
Aangezien uit steeds meer onderzoek blijkt dat het virus ook in heel kleine druppeltjes kan zitten, moeten we dus oppassen met besmettingen via de aerosolen route. Het aandeel van de aerosolen route bij uitbraken van het Coronavirus ten opzichte van besmetting via grotere druppels en via het aanraken van oppervlakken is nog niet duidelijk. Bij uitbraken in bijvoorbeeld verpleeghuizen (Norg) of bij studenten kan je gissen of aerosolen een rol spelen naast het onvoldoende afstand houden en of niezen zonder elleboog voor het gelaat. In ieder geval speelt de ventilatie bij dergelijke uitbraken waarschijnlijk ook een behoorlijke rol. Op
middelbare en lagere scholen is er ook steeds meer aandacht voor goede ventilatie, al jaren. Immers bedompte lucht kan leer- (lees werk-) prestaties behoorlijk beïnvloeden, maar is ook erg van belang bij de overdracht van infecties of voorkoming daarvan. Er is nu een landelijk coördinatieteam ventilatie op scholen in het leven geroepen zodat ik hoop dat er de komende jaren op dat vlak nog wat gaat verbeteren. Niet alleen inzake de reinheid van de lucht maar met aandacht voor het hele binnenklimaat. Kijk maar eens om je heen hoeveel scholen een goedkope bouwwijze hebben met het model schoenendoos waarbij het platte dak veel te hoge binnentemperaturen geeft bij warme zomerse dagen. Als werkgever doet u er ook verstandig aan bij eventuele uitbreiding of  nieuwbouw deze zaken vooraf aan te kaarten met de architect en of arbodienst om niet "penny wise pound foolish' te handelen. Een ouderwets te openen raam kost misschien 50 euro per jaar per werkplek aan stookkosten, maar geeft wel comfort. Wil je dat niet op die manier regelen, dan moet je je verdiepen in de materie van luchtbehandeling.

Beleid:
De regering heeft afgelopen dagen het anti-Coronabeleid weer wat aangescherpt waarbij mensen waar mogelijk zo veel als mogelijk moeten thuiswerken en cafés moeten om 21 uur de deur sluiten en om 22 uur verlaten zijn. Dit is vervelend voor o.a. de horeca  maar lijkt wel zinvol beleid immers met meer drank op zullen sommige mensen dichter tegen elkaar aan hangen en of meer lachen, zingen en lallen waarbij de virussen en of aerosolen weer makkelijker overgebracht kunnen worden. We zullen met ons allen dat beleid van de regering moeten omarmen en ons zelf liefst wat meer beperkingen opleggen dan de regering nu vraagt. Immers als we dat nu consequent doen, kunnen we in een maand een hoop bereiken en anders weet je bijna zeker dat we tegen november nog strenger beleid voorgeschoteld gaan krijgen. Kortom, ik doe mee! U ook? Uit dien hoofde schrijf ik nu ook over de ventilatie. Verder kondigde de regering op 1 oktober aan (toen dit artikel net af was), fors te gaan investeren in de luchtbehandeling van scholen, n.a.v. de slechte uitkomsten van de luchtkwaliteit aldaar. Goed nieuws dus. 

Kijk op je werk naar de ventilatie:
Aandacht voor de ventilatie dus en goede ventilatie zorgt simpelweg voor minder viezigheid in de lucht. Bij een goed ventilatiesysteem, die goed gebruikt wordt, zijn er minder rondzwevende virusdeeltjes, waardoor de kans op besmetting afneemt. Het is daarentegen als werknemer, maar ook als directeur lastig te zien hoe en hoe goed er geventileerd wordt. Luchtkanalen zitten vaak weggewerkt boven het systeemplafond of in de wanden. En je kan natuurlijk ook niet zien of de filters op tijd worden  vervangen en of de kleppen allemaal juist zijn ingesteld of dat er misschien stiekem getracht wordt te besparen op het vervangen van filters en of het verwarmen van verse koele buitenlucht door "het systeem te knijpen".

Fris en fruitig?
Als het raam openstaat en je voelt een fris windje, dan kan je er van uit gaan dat de lucht als het ware fris en fruitig is. Maar als je roosters in de muren en of plafond hebt en je voelt een bonne brise (lekker briesje) wil dat niet zeggen dat de lucht fris of vers is ook al voelt hij koel aan. Koele lucht is namelijk niet altijd vers. Dat kan lucht van buiten zijn, maar dat hoeft niet zo te zijn al zou het wel eigenlijk zo moeten zijn. Zeg het maar. In menig sportschool wordt de lucht vaak rondgepompt, zonder dat er sprake is van luchtverversing: het voelt lekker koel, maar aan de luchtverontreiniging verandert er helemaal niets. Dit doet men ook in winkels, want koele lucht bevalt de winkelende klant in de zomer, zodat die langer blijft hangen en meer koopt.

Verse lucht van buiten:
Verse lucht komt van buiten, het bevat veel zuurstof en weinig CO2. Koele lucht kan van buiten komen, maar kan ook lucht zijn die wordt afgekoeld en opnieuw de ruimte wordt ingeblazen. Het gaat er dus om of de lucht ververst wordt, of er voldoende verdunning is van gebruikte lucht met verse lucht. In de periodes van het jaar dat er griepjes heersen (en nu al helemaal met Covid-19) is het dus slim daar niet op te besparen. Je kan koele lucht waarnemen aan je lijf (huid) echter de versheid van de lucht is lastiger te beoordelen. Als blijkt dat je de lucht vies vindt dan is het al over de top. Ga er dan maar van uit dat de lucht vies is (bacteriën en virussen) en de luchtkwaliteit slecht (samenstelling o.a. O2/ CO2). Verse lucht moet je dus meten om het zeker te weten. Je kan bijvoorbeeld de CO2 waarde in de lucht meten. Wie weet kan dat over een paar jaar met je smartphone. Indien de lucht bedompt  ruikt zit de CO2 rond 1500 ppm. Rond de 500 tot 800 is waarschijnlijk goed en het mag oplopen tot een waarde tussen de 800 à 
1200 (afhankelijk van het type gebouw) maar liever lagere waardes hanteren. Hoe meer mensen in een vertrek, hoe hoger de concentratie CO2 kan oplopen immers mensen ademen CO2 uit.

Hoeveel lucht krijg je:
Ik heb het niet over de lucht onder het dekbed. Volgens de Nieuwbouwregels zegt het Bouwbesluit voor nieuwbouw(!) 30,6 m3 per persoon maar voor bestaandebouw (Bouwbesluit Bestaande bouw) 12,4 m3 per persoon (verse lucht per uur) maar tegenwoordig wordt dat als te mager gezien. Dan zit je met een te hoog CO2 gehalte en hap je ook elkaars oude vieze lucht in.... Om dat te verbeteren kan je kiezen voor natuurlijke of mechanische ventilatie om lucht af te voeren en/of aan te voeren. Natuurlijke aanvoer kan ook met raam- of gevelroosters, vaak wordt de lucht dan mechanisch afgevoerd om te kunnen beïnvloeden hoeveel verse lucht
er doorstroomt. Je kan dat een hybride systeem noemen. Een nadeel is dat je de binnenkomende buitenlucht dan niet filtert.  Daarbij moet je ook nog kijken naar filteren vooral als de zogenaamde groene lobby vervuilende biomassacentrales in je woon- of werkomgeving plaatst, die veel CO2, stikstof en fijnstof uitstoten. Iets wat gemeentes en overheden helaas nog steeds (oogluikend?) toestaan. Medisch gezien heel verwerpelijk. De GGD zou van zich moeten laten horen. Een raamrooster helpt daar niet tegen. Zo'n rooster helpt ook niet tegen het nu besproken onderwerp van ziekteverwekkers. In veel gebouwen zit een volledig mechanisch ventilatiesysteem. Hiermee kun je onafhankelijk van de buitenomstandigheden een gegarandeerde hoeveelheid verse lucht aanvoeren en je kunt de lucht filteren. Verwarmen en koelen kan ook. En er zijn systemen die zelf CO2 meten en afhankelijk hiervan meer of minder ventileren. Dat is energiezuinig, maar als het gaat om ziekteverwekkers kan het in je nadeel werken. Als je met een grote groep in een ruimte zit dan produceer je veel CO2 en zal de ventilatie hard draaien, maar als je er met z'n tweeën zit, waarvan 1 individu ziek is, slaat de ventilatie niet aan, omdat de CO2 waarde niet oploopt. Ziekteverwekkers blijven dan hangen. In de praktijk is het grootste probleem vaak dat het systeem op een verkeerde manier gebruikt wordt of ter plekke van een individuele werkplek ontregeld is door bijvoorbeeld een sleuf af te plakken i.v.m. tochtklachten. Ook vinden er in de loop van de tijd wijzigingen plaats in gebruik of is er verbouwd zonder de ventilatie er op aan te passen. Bijvoorbeeld een groter kantoor wordt vergaderruimte.

Uitleg over systemen:
Een recirculatiesysteem kan koelen, verwarmen, bevochtigen of filteren en brengt behandelde lucht weer terug de ruimte in en is dus iets anders dan een ventilatiesysteem. Het voegt geen verse lucht toe. Je hebt recirculatie in één ruimte, dat is bijvoorbeeld een mobiele airco of een airco-unit aan de muur, of je tafelventilator. En je hebt centrale recirculatie, waarbij je in meerdere ruimtes lucht wegzuigt, er in een kast op het dak iets mee doet en dezelfde lucht weer terug de ruimtes in brengt, soms bijgemengd met verse lucht waar soms in de winter op bezuinigd wordt. Of, zoals ik al een keer eerder schreef, als de afvoer van de parkeergarage naast de verse luchtinlaat van kantoor zit, zodat de lucht van de dikke oude diesel van de directeur dan met verve binnenkomt zakken van het plafond... Dit geldt niet voor de niet Euro6 diesels want die produceren schonere lucht dan ze in de stad of parkeergarage innemen. Centrale recirculatie zonder goede ventilatie wordt in nieuwe gebouwen gelukkig al 25 jaar niet meer toegepast. Sedert eind vorige eeuw kwam er meer aandacht voor een goed binnenmilieu en ontstond de kreet "sick building syndrome". Maar er zijn veel oude gebouwen waar nog steeds wordt gerecirculeerd. Het goede nieuws is dat je dat in de meeste gevallen wel uit kunt zetten. Dus werk aan de winkel voor u als manager of directeur om uw systeem eens tegen het licht (tegen de lucht) te houden.

Aanpassen en filters
Soms is de ventilatie in een gebouw eenvoudig te verbeteren met beter afstellen. Echter als er geen installatie is en geen raam open kan, gaat het om groot geld. Men zal dan serieus moeten investeren. Goedkoop een systeem aanpassen of ombouwen is meestal niet eenvoudig of onmogelijk. Een ventilatiesysteem hangt samen met koeling en verwarming. Meer buitenlucht betekent vaak grotere radiatoren en een hogere energierekening. Ook een filter toevoegen is lastig, immers dan is er meer kracht nodig om de lucht rond te pompen. Vooral indien je een HEPA-filter wilt toepassen om ziekteverwekkers weg te vangen, zoals bij je Philips stofzuiger. HEPA staat voor High Efficiency Particulate Air. Zo'n HEPA-filter kan tot 99,99 procent van de deeltjes groter dan 0,1 micrometer uit de lucht halen en dus ook ziekteverwekkers. Het filter wordt gebruikt in ziekenhuisomgevingen en andere ruimtes die bovengemiddeld schoon moeten zijn, maar ook in vliegtuigen. Immers recirculeren is bij vliegen op grote hoogte een noodzaak. Helaas zijn HEPA-filters dus niet uitwisselbaar met de ventilatiefilters in gebouwen door de grotere luchtweerstand, want dan moet de rest van het systeem ook aangepast worden zoals onder andere de ventilator (kracht).

Conclusie:
Ventilatie kost geld en besparen op ventilatie of een goed ontwerp voor nieuwbouw pakt meestal " in the end" duur uit. Het is niet erg als lucht in een ruimte gekoeld en gecirculeerd wordt met een airco, maar vergeet niet óók voldoende te ventileren om  recirculatie van ziekteverwekkende aerosolen te beperken of te voorkomen. Een CO2 meter kan een waardevol instrument zijn om de lucht te meten. Je kan als je wilt boven je systeemplafond kijken en zie je dikke buizen, dan is dat meestal een gunstig teken. Zie je een airco apparaat met dunne buizen, heb je mogelijkerwijze een recirculatie probleem zonder verse lucht. Het schijnt dat het aanleggen van een uitgebreid mechanisch ventilatiesysteem, inclusief verwarming en koeling tussen de 200 en 400 euro per vierkante meter kost. Een simpeler variant kan voor 100 euro per m2. Een gebouw moet goed geventileerd zijn, comfortabel aanvoelen en graag ook energiezuinig zijn. Zoals bekend is de kostprijs bij scholen vaak een probleem. De gebouwen zijn vaak in bezit van de gemeente. Bij verpleeghuizen wordt meestal ook erg op de kosten gelet en bij u in de zaak zal er momenteel ook wel niet veel financiële rek zijn, maar u weet nu tenminste waar u op moet letten. Dus wil je niet te veel uitgeven aan de kwaliteit van de lucht, let dan op de geur en zet een airco neer, zodat de tempratuur van de lucht goed is. Je doet jezelf, je personeel en je  klanten dan mogelijk wel te kort maar in een grote showroom zal dat misschien meevallen. Het zou mooi zijn als er op termijn goedkope apparaatjes op de markt komen met signalering van de luchtkwaliteit. Nog beter als die alarm slaan als de lucht afwijkt van de norm, bijvoorbeeld bij een CO2 van boven de 800 ppm.

Pieter van der Werff
Autominnende bedrijfsarts
Bronvermelding: NRC 29-8-2020 W14

Nieuw model:
U als dealer of autoliefhebber dacht misschien aan een nieuw modelletje bij het horen van nieuws over de nieuwe Corona. Eigenlijk is het een oud model in een nieuw jasje. In de oude Aziatische studio van de natuur was in 2002 en 2003 het vorige model ontworpen.
Dat model droeg de naam SARS. Die naam staat voor: Severe Acute Respiratory Syndrome. Dat model infecteerde toen 8000 mensen.

Doden:
Helaas zijn er toen ook doden gevallen, wereldwijd zijn er in totaal 774 mensen overleden aan het SARS-virus. Net als in het verkeer met auto´s vallen er in het verkeer tussen mensen en dieren ook gewonden en doden. Helaas is vandaag 10 februari 2020, bij het
schrijven van deze column, door het Chinees Gezondheidsministerie bekend gemaakt dat er al 811 doden te betreuren zijn. Het is dus duidelijk dat het dodental al hoger ligt dan bij de SARS-epidemie.

Ondertussen (derde week maart) zijn er 170 duizend besmettingen vastgesteld en bijna 7000 doden. Het goede nieuws bij dit slechte nieuws is dat de overlevingskans bij het huidige virus groter is dan bij SARS destijds. Bij de SARS-epidemie bezweken 10 van de 100 mensen aan dat virus en bij het Corona-virus van 2019 sterven er tot nu toe 2 op de 100 mensen. De gastheren die er aan dood gaan kunnen het virus niet verder helpen met de wereldwijde verspreiding. De rem van dat mechanisme is echter beperkt en er moet dus meer gedaan worden aan het verminderen van sociale contacten (isolatie).

Is het erger dan griep?
Het is in ieder geval duidelijk dat er bij de griep jaarlijks in Nederland maar ook wereldwijd vele doden vallen, wereldwijd 250.000 tot 500.000 doden ( bij 3 tot 5 miljoen ernstig zieken). Vooral ouderen en mensen met een zwakke gezondheid zijn kwetsbaar. In Nederland sterven er elke winter meestal 250 tot 2000 mensen aan de griep.

Virussen en bacteriën:
Virussen zijn kleiner dan bacteriën. Voorbeelden van virussen naast het Corona-virus zijn een koortslip, buikgriep, griep en verkoudheid (totdat het slijm groen wordt bij een secundaire bacteriële infectie). Ze zijn zoals de titel al aangeeft snel, snel in het vermeerderen in de gastheer. Meestel heb je binnen enkele dagen na een besmetting met een virus al klachten, maar het kan ook weken of zelfs maanden duren voor je ziek wordt (denk aan bijvoorbeeld HIV). Besmetting is mogelijk door het overbrengen van lichaamsvloeistoffen, kleine druppeltjes te hoesten of te niezen of door contact met recent aangeraakte oppervlakken, of  bijvoorbeeld handen, lippen en huid. Bacteriën zijn microscopisch kleine organismen d.w.z. we kunnen ze niet zien ook al zijn ze groter dan virussen. Ze zijn altijd in en om ons heen, bijvoorbeeld op onze huid en we hebben enkele kilo´s in ons maagdarmkanaal.
In de studie geneeskunde leerden we dat er 300 soorten in de mond voorkomen. In totaal heeft een mens in zijn mond rond de biljoen aan microbiële cellen.

Daar schrikt u zeker van, maar we merken daar normaal gesproken niet zoveel van. Sterker nog, zonder bacteriën zouden we het leven niet volhouden. Darmbacteriën (darmflora) helpen ons om het voedsel te verteren en ook onze huid heeft baat bij zijn eigen bacteriën (huidflora). We komen in de omgang met elkaar en de omgeving de hele dag door in contact met bacteriën en dat is normaal gesproken geen probleem, zeker niet als je een goede weerstand hebt. Alleen als ze op plaatsen komen waar het niet hoort, krijg je gedoe, zoals in de blaas, in je bloed of in een wond. Als je beschadigde slijmvliezen en of huid hebt en ook een lage weerstand kun je sneller en erg ziek worden. 

Is een virus een levend organisme?
Het is maar net hoe je er naar kijkt. Een virus is een stuk erfelijk materiaal en dat dringt de cel van een plant, dier of mens binnen om zich te reproduceren. Zelfstandig leeft het dus niet, want het heeft de eiwitmachine van een cel nodig om te kunnen  voortbestaan. Het virus gebruikt de energiecentrale van de cel om grote moleculen te kunnen bouwen.

Leven kan gedefinieerd worden als een aantal processen, die het resultaat zijn van de werking van eiwitten (gecodeerd door nucleïnezuren). Een virus buiten een levende gastheercel kan niet actief zijn, maar is het dan dood? Als het een gastheercel in gaat wordt het virale nucleïnezuur actief en gaat het virus zich vermeerderen, iets wat zonder de cel (en zijn stofwisseling) niet lukt.
Vanuit medisch standpunt kunnen virussen levend genoemd worden, immers ze kunnen infecties veroorzaken en verspreiden ziektes net als bacteriën, schimmels en protozoën dat doen. Helaas werken antibiotica (=´tegen het leven´) alleen bij bacteriën. Ons lichaam kan virussen wel onschadelijk maken door ze in te pakken (in witte bloedcellen). Een goede gezondheid en weerstand is dus van
belang. Voldoende slapen is verstandig. 

Strategie:
Wat kan je nu als simpele leek doen tegen de bacteriën en virussen om ons heen?
MAATREGELEN:
* Geregeld de handen wassen met zeep en of alcohol.
* Geen handen geven.....
* Niet zoenen.
* Na het onverhoopt schudden van handen, de handen wassen met zeep of ontsmetten met alcohol.
* Schone (wegwerp)zakdoeken mee.
* Bij voorkeur thuis werken. Indien niet mogelijk:in shifts werken, gescheiden groepen.
* Als werkgever kan je met aandacht kijken naar de handdoeken bij de wastafels. Een handdoekmachine met rol is en blijft vochtig
en helpt het virus met verspreiding. Wegwerphanddoekjes hebben de voorkeur. [Een handdroger doodt het virus niet! Alleen
het goed handen wassen met zeep en of de handen met alcohol reinigen, helpt om bacteriën en virussen kwijt te raken]
* Niet in de vrije ruimte niezen, dus de kleding van de elleboog voor de neus houden (bij niezen kunnen de druppeltjes tot wel 8
meter ver komen!) immers wie lukt het om plots bij hoest netjes een wegwerpdoekje voor de mond te houden.
* Bij kantoorwerk kan je overwegen om bureautelefoon en toetsenbord schoon te maken (wisselwerkplek).
* Bij intensief gebruik van elkaars auto het stuur schoonmaken. Kijk in de file maar eens wat mensen met hun vingers, neus en mond doen.
* Blijf in ieder geval thuis bij klachten van neusverkoudheid, niezen, hoesten, keelpijn of koorts. Zie de site van het RIVM. Mensen bij wie het Corona-virus is vastgesteld krijgen binnen 2 dagen tot 2 weken last van koorts, keelpijn, hoesten en een moeizame ademhaling. Ook maagdarmklachten kunnen erbij horen. Zoek zo nodig meer informatie op bij het RIVM, de WHO, of bel de huisarts
als er forse gezondheidsklachten zijn. Een deel van de adviezen kunt u grotendeels de rest van het jaar toepassen.

Opscheppen met bestek en de handen geregeld wassen, maar niet zo vaak dat u eczeem krijgt. Bij zichtbaar schone handen kunt u dan beter desinfecteren met alcohol zoals de gezondheidswerkers in de ziekenhuizen doen.

Evenwicht:
Rest mij te zeggen dat het normaal gesproken beleefd is om mensen de hand te schudden, maar niet als je daarmee infecties overbrengt. Elkaar een vol gesnoten elleboog geven is mogelijk ook niet slim. Bij het schrijven van dit artikel op 10 februari jl. vroeg ik mij af of het gerechtvaardigd is dat de paniek over het Corona-virus al weer afneemt. Nu, op 16-3-2020, heb ik de indruk dat de sell-off op de beurzen doorgeschoten is en blijkt dat de meeste mensen sedert afgelopen weekend begrijpen dat ze zich horen te isoleren. Nu er zo´n daling is in o.a. het verkeer en daardoor in de uitstoot van CO2 en stikstof zou het mooi zijn als de regering per direct de huizenbouw wat meer ruimte geeft. Dat de ECB overgaat tot het rechtstreeks opkopen van aandelen om de val van de beurzen te stoppen om angst te reduceren en zodoende het evenwicht maatschappelijk gezien zo veel mogelijk te herstellen. U kunt ook individueel uw steentje bijdragen door niet mee te gaan in de paniek.

Ook al zal je niet direct in je omgeving zien dat iemand het leven laat, dan is het mogelijk dat je er indirect aan bijdraagt dat iemand gaat overlijden als jij, je collega's en huisgenoten zich niet aanpassen aan de huidige adviezen van isolatie. Probeer de overdracht af
te remmen. Er wordt vast al tijden hard gewerkt aan een vaccin voor het COVID-19.
Het verkrijgen van een vaccin kan maanden duren en of alle quarantainemaatregelen in de tussentijd voldoende werken om verspreiding over de wereld te voorkomen is maar de vraag schreef ik ruim een maand geleden. 

Ondertussen is er sprake van een pandemie. Uiteindelijk zwakt de werking van het virus vanzelf af doordat er een evenwicht ontstaat tussen de mens als gastheer en het virus (immunisatie van de populatie).

Laten we hopen dat er in plaats van een handelsoorlog nu een wapenwedloop ontstaat tussen China, Europa en Amerika met als inzet zo snel mogelijk een vaccin te ontwerpen in de strijd tegen het Corona-virus. 

Ik wens iedereen sterkte in de komende weken van isolatie, echter het kan mensen ook nader tot elkaar brengen, zelfs op afstand met de mobiele telefoon. Die hadden we nog niet ten tijde van de SARS en de Spaanse griep. Wie weet blijkt over een paar maanden dat het naast alle negatieve dingen ook enkele pluspunten of leerpunten heeft opgeleverd. Minder kantoortuin en meer thuiswerk bijvoorbeeld. 

Pieter van der Werff,
Autominnende bedrijfsarts

Bronnen:
website van het UMCG, www.microbiologie.info/index.html,
WHO en het RIVM.
Publieksvragen COVID-19: T:L 0800-1351
Houd de laatste stand van zaken rondom het corona-virus bij op:
www.rivm.nl