SLAPEN......deel 5

Nederlanders slapen slecht

Mogelijk heeft u ondertussen genoeg van het onderwerp slapen, maar in de media blijft het een actueel onderwerp. Op RTL-Z (KPN kanaal 11) is er geregeld een programma over te zien en op de teletekst van 16 maart jl. was te lezen dat 1 op de 5 Nederlanders een slechte nachtrust heeft. Hierbij is doorslapen of te vroeg wakker worden het probleem volgens het CBS. Bij 10% van de mensen zijn de problemen ernstig. De helft van de mensen die niet goed slapen worden belemmerd in hun dagelijks functioneren. Ze kunnen zich bijv. slecht concentreren, zijn vergeetachtig en humeurig. Het blijkt dat laagopgeleiden vaker slaapproblemen hebben, net als ouderen en vrouwen. Het is u vast wel eens eerder ter ore gekomen dat laag opgeleide mensen minder gezond zijn, meer roken en minder lang van hun pensioen genieten. Helaas past slechter slapen daar ook bij.

Werk en slaap
Een slechte nachtrust is slecht voor de werkzaamheden overdag maar omgekeerd is er natuurlijk ook een invloed. Ook het CBS toonde met cijfers uit 2011 aan dat mensen die meer werken minder slapen en mensen die minder dan 12 uur per week werken slapen meer dan 9 uur per nacht. Mensen die meer dan 35 uur werken komen op 8 uur per nacht. Hierbij is het continue alert zijn middels smartphone en of andere beeldschermen een probleem. Mail, appjes en telefoontjes maken ons onrustig waardoor we moeilijker in slaap vallen. 

Naast privéomstandigheden zijn de volgende werkomstandigheden vaak stressoren die een ongunstige invloed hebben op de slaap(kwaliteit):
1. Taakonduidelijkheid
2. Onbalans tussen werk en privé
3. Reorganisatie

Aan de andere kant zijn er ook gunstige zaken in het werk die bijdragen aan een gezonde slaap:
1. Leuk of interessant werk
2. Autonomie in je werk
3. Invloed hebben op beslissingen en inhoud van het werk

De volgende energiebronnen hebben geen invloed op de slaap maar zijn wel prettig voor de werknemer:
1. Variatie in het werk
2. Goede communicatie en sociale steun

Avond- en nachtwerk
Het werken in ploegendiensten heeft ook een effect op het slaap en waakritme en dwingt je als het ware steeds je biologische klok te verzetten. In Nederland werken er meer dan een miljoen mensen soms of geregeld tussen 0 en 06 uur ( in 2014 was dat 17% van de beroepsbevolking, 22% van de mannen en 12% van de vrouwen). In de transportsector en de zorg (huisartsen, ziekenhuizen) komt dit veel voor. Meer dan de helft van werkend Nederland werkt wel eens tussen 19 en 24 uur 's avonds denk hierbij maar aan de horeca. De 24-uurs economie zal dit nog verder doen toenemen verwacht ik. De bestellingen op internet nemen toe en de concurrentie lijkt zich te willen onderscheiden op service waarbij de korte levertijd aan huis naast prijsstelling het verschil maakt. Of dit ook steeds meer gaat doorsijpelen in de automobielsector moeten we afwachten maar het is niet uitgesloten.

Er zijn ook al artsen die avondspreekuren invoeren........En laten we de ANWB niet vergeten die met haar Callcentrum in Assen en Den Haag en met de landelijke auto-doktersdienst van de Wegenwacht mensen dag en nacht bij staat in geval van pech. Je ziet t.h.v. Assen op de A28 het licht bij de ANWB-Call altijd branden.... Daar wordt dus de hele nacht gewerkt, net als in de ziekenhuizen. Voor alleenstaanden schijnt het makkelijker te zijn om met wisselende diensten om te gaan. In een gezin moet je naast het aanpassen aan je werk ook nog rekening houden met je huisgenoten en dat maakt het lastiger.

Mogelijke effecten op langere termijn
Op middellange termijn kan nachtwerk leiden tot ShiftWorkSleepDisorder. Door slaap- en waakstoornissen (verstoord 24-uursritme ) kan je last krijgen van de volgende gezondheidseffecten:
*vruchtbaarheidsproblemen
*chronische vermoeidheid
*sociale problemen
*psychische klachten
*verminderde weerstand
*maagdarmstoornissen
*chronische slaapstoornissen

Ook mensen die door de tijdzones reizen kunnen er last van krijgen door het ontregelen van hun biologische klok. 

Geforceerd wakker blijven 
Het bewust ontregelen van de biologische klok gebeurt ook. Bijvoorbeeld in het leger maakt men gebruik van medicatie zoals Amfetamine in de 2e wereldoorlog aan Amerikaanse zijde en Crystal Meth aan Duitse en Japanse zijde. Dat laatste middel bleek later zeer ernstig verslavend te zijn. Ook Ritalin-achtige medicijnen zoals gebruikt bij ADHD werden al tientallen jaren geleden in het (Amerikaanse) leger gebruikt. Soms de "uppers " in de ene borstzak en de "downers" in de andere. Modafinil staat de laatste jaren in de belangstelling van de diverse defensieapparaten wereldwijd met als doel om soldaten langer wakker te kunnen houden en de tegenpartij uit te putten. Bij (oud) militairen komt de laatste jaren vaker een PTSS (posttraumatische stressstoornis) voor en men veronderstelt dat er een relatie is met slecht slapen in de actieve diensttijd. Dit doet de kwetsbaarheid voor trauma's mogelijk toenemen. 

Praten over slaapproblemen
In de meeste organisaties wordt door de leiding niet gesproken over stress en niet over slecht slapen. Een kleine minderheid doet dit echter en het is erg aan te raden om vanuit de leiding en ook HR juist wel stil te staan bij (het signaleren van) stressklachten, slaapklachten, leefstijlproblemen en de (ervaren) stijl van leidinggeven in de eigen organisatie. Mocht u hier vragen over hebben kunt u de bedrijfsarts hierover advies vragen, ad hoc of in een sociaal medisch teamoverleg (SMT). Ook kan hij de signalen die u ziet helpen te wegen en advies geven hoe u dit bespreekbaar kan maken. Komt u er niet uit kunt u de medewerker een "open spreekuur" bij de bedrijfsarts adviseren.

Effect van slaap op de organisatie en de BV Nederland
Slaapproblemen kosten de economie mogelijk enkele miljarden. Men spreekt over presenteïsme (enkel fysiek aanwezig zijn) met een productiviteitsverlies van elf dagen per medewerker per jaar. Dat laatste is voor u natuurlijk meer van belang en ook makkelijker schaalbaar te maken voor uw eigen bedrijf. Denk echter ook aan risico´s van ongevallen zoals in het verkeer ( 10 tot 25% van de verkeersongevallen houden verband met slaap) of in het werk (bijvoorbeeld de kernramp in Tsjernobyl). Een preventief open spreekuur bij de bedrijfsarts of het houden van een SMT kan dus een lucratieve investering zijn indien je het bedrijfsmatig bekijkt (een dag verzuim kost all-in rond de € 300 of meer). Echter belangrijker is dat het ook mensenlevens kan redden.

Slapen en verzuim
Het blijkt dat de slechte slapers meer dan 2 maal zoveel verzuim hebben als de goede slapers (5,3% vs 2,4%). De slechte slapers zijn ook vaker en langer ziek. Hebben meer angst, zijn verbaal minder sterk, maken meer fouten, denken trager, zijn minder creatief, hebben een slechter korte termijn geheugen en zijn prikkelbaarder. En daar wordt niemand blij van....

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts
Bronvermelding:
NOS Teletekst, Megatrends Slaap (ArboNed).