Wie gevaccineerd is met een coronavaccin, kan toch nog Corona krijgen.. Een verpleger in Amerika werd toch nog ziek nadat hij 6 dagen ervoor het Pfizer-vaccin al had gehad (1). Hij kreeg rillingen, had koorts en spierpijn.

Een coronatest wees uit dat hij covid-19 had. Experts zijn niet verbaasd. Het is dus erg belangrijk dat u en uw personeel er van doordrongen zijn dat we toch nog een hele tijd vast zitten aan de Coronamaatregelen d.w.z. we zullen ons netjes en voorkomend moet blijven gedragen voor een groot deel van dit jaar 2021. Wie weet dat het met mooier weer stukken makkelijker gaat worden qua besmettingsaantallen maar daar moeten we vooralsnog nog niet op rekenen en niet van uitgaan.

Wie een eerste dosis van het vaccin krijgt is dus niet meteen beschermd. Blijf dus op je hoede en blijf je dus netjes gedragen en houden aan de Coronamaatregelen. Deze maatregelen kunt u eenvoudig op internet vinden, maar een deel heb ik voor het gemak en om te helpen hier overgenomen van een overheidssite.
Kritische denkers kunnen natuurlijk tegenwerpen dat de verpleger mogelijk al besmet was voordat hij de vaccinatie kreeg maar ik verwacht dat u dat nu nog niet bedacht had en het is ook maar de vraag of dat van belang is. Immers volledige bescherming geeft de vaccinatie niet op individueel niveau en voorlopig al  helemaal niet op groepsniveau.

De Nederlandse maatregelen: basisregels voor iedereen
Controle over het virus krijgen we alleen als iedereen zich aan de volgende basisregels houdt:
Thuiswerken, hygiëneregels, regels voor afstand houden, het vermijden van drukte en het dragen van een mondkapje.

Werk thuis, tenzij het echt niet anders kan
•Waar thuiswerken niet mogelijk is, spreiden werkgevers de werktijden.
•Mijd de spits.
•Een instelling of bedrijf kan 14 dagen gesloten worden wanneer de GGD heeft geconstateerd bij bronen contactonderzoek dat de besmetting hier heeft plaatsgevonden.

Regels voor hygiëne:
•Was vaak uw handen
•20 seconden lang met water en zeep, daarna handen goed drogen.
•Voordat u naar buiten gaat, als u weer thuis komt, als u uw neus heeft gesnoten, en natuurlijk voor het eten en nadat u naar de wc bent geweest.
•Hoest en nies in de binnenkant van uw elleboog
•Gebruik papieren zakdoekjes om uw neus te snuiten en gooi deze daarna weg
•Was daarna uw handen.
•Schud geen handen

Regels voor 1,5 meter afstand houden
•Houd 1,5 meter afstand (2 armlengtes) van anderen
•Dit geldt voor iedereen: op straat, in winkels of andere gebouwen en op het werk.
•Mensen die samen op één adres wonen, hoeven geen 1,5 meter afstand te bewaren.
•Door 1,5 meter afstand te houden is de kans kleiner dat mensen elkaar besmetten.

Regels voor het vermijden van drukte
In groepen kan het virus zich makkelijk verspreiden, en het opsporen van bronnen en contacten is lastiger als grote groepen mensen bij elkaar zijn geweest. Als u ziet dat het lastig wordt om 1,5 meter afstand te  houden: ga weg. Wanneer groepsvorming de publieke gezondheid of de veiligheid in gevaar brengt, kunnen handhavers optreden.

Verplicht dragen van een mondkapje
Iedereen van 13 jaar en ouder is verplicht om in de volgende situaties een mondkapje voor publiek gebruik te dragen.
•In voor publiek toegankelijke gebouwen en overdekte gebieden (voor zover deze open zijn) zoals:
•Winkels, musea, gemeentehuizen, stations, vliegvelden, parkeergarages, benzinestations, etc
•Scholen wanneer mensen staan of lopen. Het mondkapje kan af wanneer mensen hebben plaatsgenomen op hun zitplaats.
•Bij de uitvoering van contactberoepen, zowel voor de dienstverlener als de klant.
•In het openbaar vervoer, in stations, op perrons en bij tram- en bushaltes.

Op deze plekken is het dragen van een mondkapje verplicht. U riskeert een boete van € 95 als u geen mondkapje draagt. Let op: van 15 december t/m mogelijk de komende weken(?) zijn veel locaties gesloten.

In de volgende situaties hoeft u geen mondkapje te dragen:
•In het zwembad in het water (maar in de kleedkamer en voor begeleiders buiten het water is een mondkapje wel verplicht).
•In een kerk, moskee of andere locaties van geloofsbelijdenis.
•Als u vanwege medische redenen of andere beperkingen het mondkapje niet kunt dragen.
•Als het mondkapje een goede en veilige uitoefening van werkzaamheden in het kader van beroep of bedrijf onmogelijk maakt.

De rest van de regels en adviezen kunt u makkelijk op internet opzoeken en probeer u met uw collega's er ook aan te houden. Het is niet slim om van uw garage een kerk of moskee te willen maken om onder de mondkapjesplicht uit te komen. Het is beter dat u met uw bedrijf en of medewerkers mondkapjes maakt of laat maken met een logo van de zaak er op. Twee vliegen in 1 klap. Geef vanuit het management het goede voorbeeld in het dragen maar ook in het niet aanraken, netjes opzetten en hygiënisch af doen van de kapjes.
En ook belangrijk voor de hygiëne en milieu: ze netjes weg te gooien en of door ze geregeld (en op tijd) te wassen.

Bij welke klachten moet u denken aan Corona:
•Klachten die kunnen wijzen op corona zijn neusverkoudheid, loopneus, niezen, keelpijn, hoesten, plotseling verlies van reuk of smaak, verhoging, koorts en benauwdheid.
•Laat u testen als u 1 of meerdere van deze klachten heeft. Blijf thuis tot de uitslag van de test bekend is. En ontvang geen bezoek. Als u ook koorts heeft of benauwd bent, dan blijven ook uw huisgenoten thuis tot de uitslag van de test bekend is. Hebben uw huisgenoten ook klachten? Dan laten zij zich ook testen.
•Als uit uw test blijkt dat u wel corona heeft, blijven u en uw huisgenoten thuis. U hoort van de GGD wat u en de mensen om u heen moeten doen. Meer informatie over de leefregels thuis en wat u moet doen als u corona heeft vindt u op de website van het RIVM.

Hoe nu om te gaan met het nieuws dat de vaccinatie op gang komt? 
Voorlopig zullen de mensen die in de zorg werken, ouderen en risicogroepen voorrang krijgen bij het  vaccineren en daar zijn ook goede redenen voor. U zult met uw medewerkers waarschijnlijk niet tot die  groepen behoren dus zult nog even (enkele maanden?) moeten wachten op uw vaccinatie en ook op toeloop van publiek of klanten vrees ik. Immers de meeste mensen zullen zich de komende maanden nog behoudend op moeten stellen is mijn verwachting. En als de overheid het beleid t.z.t. gaat versoepelen is het maar de vraag of de klanten uit uw doelgroep meteen naar u of uw bedrijf komen.

Medisch gezien zal ik u wat uitleg geven
Je bent niet meteen beschermd na de eerste prik van het PfizerBioNTech coronavaccin, waardoor je nog steeds risico loopt op covid-19. Daar zijn meerdere verklaringen voor. Het duurt 10 tot 14 dagen na de eerste prik van het vaccin vooraleer je antistoffen ontwikkeld hebt die bescherming bieden. Dit is gebleken uit  klinische studies. Van het Pfizer-BioNTech vaccin heb je in principe twee dosissen nodig en je bent pas na twee weken na de eerste dosis voor 92% beschermd (2). Pas zeven dagen na de tweede dosis loopt je bescherming op tot 94-95%. Dat betekent dat je vanaf twee weken na de eerste prik minder risico loopt op covid-19, maar dat risico is niet nul. In de eerste week na je eerste vaccinatie kan je dus nog heel goed de infectie oplopen. Beschermende preventieve maatregelen blijven daarom van belang!

In aansluiting op de inleiding van dit artikel is het volgende ook van belang voor de gedachtenvorming. Bij personen die gevaccineerd worden, wordt geen coronatest afgenomen. Het is dus niet uitgesloten dat ze op het moment van de prik al besmet waren en gewoon covid-19 ontwikkelen. Ook al hadden ze nog geen klachten t.t.v. de vaccinatie. Wanneer je besmet bent, duurt het immers enkele dagen vooraleer je symptomen ontwikkelt.

Conclusie
De coronavaccinatie wordt momenteel uitgerold in Nederland bij mensen die in de Coronazorg werken, in de zorg werken zoals huisartsen en bij risicogroepen zoals ouderen. Het is te simpel gedacht dat de vlaggen nu uitgehangen kunnen worden en dat mondmaskers en social distancing niet langer nodig zijn voor wie gevaccineerd is. Dat is helaas niet meteen het geval. Je bescherming begint pas twee weken na je eerste dosis goed te werken, en stijgt nog wat na je tweede prik. Voorlopig is het maar de vraag wanneer u en uw collega's aan de beurt zijn om een vaccinatie te mogen halen. Medisch commercieel gezien moet u de huidige stand van de Coronacrisis zo beschouwen dat u in mijn ogen verder moet gaan met het op een creatieve manier blijven communiceren op afstand. Om uw klanten te bereiken en te spreken te krijgen zult u per post, digitaal of telefonisch op ze af moeten stappen. Door met het beeldscherm of telefoon de klant te benaderen kunt u mogelijk werk ophalen en of een voertuig onder de aandacht brengen.

Wie weet hebben ze nog een klassieker in de garage staan waar u een mooi plan voor kunt schrijven om hem op te knappen of service te verlenen. Immers de meeste gewone auto's worden minder gebruikt en een beetje liefde voor de klassieker laat zich mogelijk vertalen in een goede opdracht voor uw bedrijf.

Pieter van der Werff

Bronvermelding:
(1)https://abcnews.go.com/Health/nurse-tests-positive-covid-19-shortly-vaccinated/story?id=74947995  
(2)Pfizer BioNTech Covid Vaccine

Hoe zit het met de ventialtie op kantoor, in de showroom of de werkplaats? Het is niet te zien hoe de samenstelling van de lucht op je werk is. Als het bedompt is, is het echt mis. Tegenwoordig letten we vooral erg op de afstand tussen mensen i.v.m. de kans op het overbrengen van virussen en bacteriën maar natuurlijk helemaal i.v.m. de angst elkaar te besmetten met Corona. Kortom schone binnenlucht kan helpen om besmettingen te voorkomen. Wat moet je doen of nastreven om schone lucht in je werkruimte te krijgen?

Aerosolen:
Verspreiding van het Coronavirus via aerosolen is een hot item. Mazelen wordt bijvoorbeeld via aerosolen overgebracht en bij het Coronavirus of Covid-19 dacht men dat het via grote druppels overgebracht wordt, maar er zijn ook aanwijzingen dat het via  aerosolen kan. Grote druppels zijn zwaar en vallen vanzelf naar de grond, maar aerosolen blijven langer in de omgevingslucht  hangen, afhankelijk van de luchtverversing of ventilatie.

Aerosolroute:
Aangezien uit steeds meer onderzoek blijkt dat het virus ook in heel kleine druppeltjes kan zitten, moeten we dus oppassen met besmettingen via de aerosolen route. Het aandeel van de aerosolen route bij uitbraken van het Coronavirus ten opzichte van besmetting via grotere druppels en via het aanraken van oppervlakken is nog niet duidelijk. Bij uitbraken in bijvoorbeeld verpleeghuizen (Norg) of bij studenten kan je gissen of aerosolen een rol spelen naast het onvoldoende afstand houden en of niezen zonder elleboog voor het gelaat. In ieder geval speelt de ventilatie bij dergelijke uitbraken waarschijnlijk ook een behoorlijke rol. Op
middelbare en lagere scholen is er ook steeds meer aandacht voor goede ventilatie, al jaren. Immers bedompte lucht kan leer- (lees werk-) prestaties behoorlijk beïnvloeden, maar is ook erg van belang bij de overdracht van infecties of voorkoming daarvan. Er is nu een landelijk coördinatieteam ventilatie op scholen in het leven geroepen zodat ik hoop dat er de komende jaren op dat vlak nog wat gaat verbeteren. Niet alleen inzake de reinheid van de lucht maar met aandacht voor het hele binnenklimaat. Kijk maar eens om je heen hoeveel scholen een goedkope bouwwijze hebben met het model schoenendoos waarbij het platte dak veel te hoge binnentemperaturen geeft bij warme zomerse dagen. Als werkgever doet u er ook verstandig aan bij eventuele uitbreiding of  nieuwbouw deze zaken vooraf aan te kaarten met de architect en of arbodienst om niet "penny wise pound foolish' te handelen. Een ouderwets te openen raam kost misschien 50 euro per jaar per werkplek aan stookkosten, maar geeft wel comfort. Wil je dat niet op die manier regelen, dan moet je je verdiepen in de materie van luchtbehandeling.

Beleid:
De regering heeft afgelopen dagen het anti-Coronabeleid weer wat aangescherpt waarbij mensen waar mogelijk zo veel als mogelijk moeten thuiswerken en cafés moeten om 21 uur de deur sluiten en om 22 uur verlaten zijn. Dit is vervelend voor o.a. de horeca  maar lijkt wel zinvol beleid immers met meer drank op zullen sommige mensen dichter tegen elkaar aan hangen en of meer lachen, zingen en lallen waarbij de virussen en of aerosolen weer makkelijker overgebracht kunnen worden. We zullen met ons allen dat beleid van de regering moeten omarmen en ons zelf liefst wat meer beperkingen opleggen dan de regering nu vraagt. Immers als we dat nu consequent doen, kunnen we in een maand een hoop bereiken en anders weet je bijna zeker dat we tegen november nog strenger beleid voorgeschoteld gaan krijgen. Kortom, ik doe mee! U ook? Uit dien hoofde schrijf ik nu ook over de ventilatie. Verder kondigde de regering op 1 oktober aan (toen dit artikel net af was), fors te gaan investeren in de luchtbehandeling van scholen, n.a.v. de slechte uitkomsten van de luchtkwaliteit aldaar. Goed nieuws dus. 

Kijk op je werk naar de ventilatie:
Aandacht voor de ventilatie dus en goede ventilatie zorgt simpelweg voor minder viezigheid in de lucht. Bij een goed ventilatiesysteem, die goed gebruikt wordt, zijn er minder rondzwevende virusdeeltjes, waardoor de kans op besmetting afneemt. Het is daarentegen als werknemer, maar ook als directeur lastig te zien hoe en hoe goed er geventileerd wordt. Luchtkanalen zitten vaak weggewerkt boven het systeemplafond of in de wanden. En je kan natuurlijk ook niet zien of de filters op tijd worden  vervangen en of de kleppen allemaal juist zijn ingesteld of dat er misschien stiekem getracht wordt te besparen op het vervangen van filters en of het verwarmen van verse koele buitenlucht door "het systeem te knijpen".

Fris en fruitig?
Als het raam openstaat en je voelt een fris windje, dan kan je er van uit gaan dat de lucht als het ware fris en fruitig is. Maar als je roosters in de muren en of plafond hebt en je voelt een bonne brise (lekker briesje) wil dat niet zeggen dat de lucht fris of vers is ook al voelt hij koel aan. Koele lucht is namelijk niet altijd vers. Dat kan lucht van buiten zijn, maar dat hoeft niet zo te zijn al zou het wel eigenlijk zo moeten zijn. Zeg het maar. In menig sportschool wordt de lucht vaak rondgepompt, zonder dat er sprake is van luchtverversing: het voelt lekker koel, maar aan de luchtverontreiniging verandert er helemaal niets. Dit doet men ook in winkels, want koele lucht bevalt de winkelende klant in de zomer, zodat die langer blijft hangen en meer koopt.

Verse lucht van buiten:
Verse lucht komt van buiten, het bevat veel zuurstof en weinig CO2. Koele lucht kan van buiten komen, maar kan ook lucht zijn die wordt afgekoeld en opnieuw de ruimte wordt ingeblazen. Het gaat er dus om of de lucht ververst wordt, of er voldoende verdunning is van gebruikte lucht met verse lucht. In de periodes van het jaar dat er griepjes heersen (en nu al helemaal met Covid-19) is het dus slim daar niet op te besparen. Je kan koele lucht waarnemen aan je lijf (huid) echter de versheid van de lucht is lastiger te beoordelen. Als blijkt dat je de lucht vies vindt dan is het al over de top. Ga er dan maar van uit dat de lucht vies is (bacteriën en virussen) en de luchtkwaliteit slecht (samenstelling o.a. O2/ CO2). Verse lucht moet je dus meten om het zeker te weten. Je kan bijvoorbeeld de CO2 waarde in de lucht meten. Wie weet kan dat over een paar jaar met je smartphone. Indien de lucht bedompt  ruikt zit de CO2 rond 1500 ppm. Rond de 500 tot 800 is waarschijnlijk goed en het mag oplopen tot een waarde tussen de 800 à 
1200 (afhankelijk van het type gebouw) maar liever lagere waardes hanteren. Hoe meer mensen in een vertrek, hoe hoger de concentratie CO2 kan oplopen immers mensen ademen CO2 uit.

Hoeveel lucht krijg je:
Ik heb het niet over de lucht onder het dekbed. Volgens de Nieuwbouwregels zegt het Bouwbesluit voor nieuwbouw(!) 30,6 m3 per persoon maar voor bestaandebouw (Bouwbesluit Bestaande bouw) 12,4 m3 per persoon (verse lucht per uur) maar tegenwoordig wordt dat als te mager gezien. Dan zit je met een te hoog CO2 gehalte en hap je ook elkaars oude vieze lucht in.... Om dat te verbeteren kan je kiezen voor natuurlijke of mechanische ventilatie om lucht af te voeren en/of aan te voeren. Natuurlijke aanvoer kan ook met raam- of gevelroosters, vaak wordt de lucht dan mechanisch afgevoerd om te kunnen beïnvloeden hoeveel verse lucht
er doorstroomt. Je kan dat een hybride systeem noemen. Een nadeel is dat je de binnenkomende buitenlucht dan niet filtert.  Daarbij moet je ook nog kijken naar filteren vooral als de zogenaamde groene lobby vervuilende biomassacentrales in je woon- of werkomgeving plaatst, die veel CO2, stikstof en fijnstof uitstoten. Iets wat gemeentes en overheden helaas nog steeds (oogluikend?) toestaan. Medisch gezien heel verwerpelijk. De GGD zou van zich moeten laten horen. Een raamrooster helpt daar niet tegen. Zo'n rooster helpt ook niet tegen het nu besproken onderwerp van ziekteverwekkers. In veel gebouwen zit een volledig mechanisch ventilatiesysteem. Hiermee kun je onafhankelijk van de buitenomstandigheden een gegarandeerde hoeveelheid verse lucht aanvoeren en je kunt de lucht filteren. Verwarmen en koelen kan ook. En er zijn systemen die zelf CO2 meten en afhankelijk hiervan meer of minder ventileren. Dat is energiezuinig, maar als het gaat om ziekteverwekkers kan het in je nadeel werken. Als je met een grote groep in een ruimte zit dan produceer je veel CO2 en zal de ventilatie hard draaien, maar als je er met z'n tweeën zit, waarvan 1 individu ziek is, slaat de ventilatie niet aan, omdat de CO2 waarde niet oploopt. Ziekteverwekkers blijven dan hangen. In de praktijk is het grootste probleem vaak dat het systeem op een verkeerde manier gebruikt wordt of ter plekke van een individuele werkplek ontregeld is door bijvoorbeeld een sleuf af te plakken i.v.m. tochtklachten. Ook vinden er in de loop van de tijd wijzigingen plaats in gebruik of is er verbouwd zonder de ventilatie er op aan te passen. Bijvoorbeeld een groter kantoor wordt vergaderruimte.

Uitleg over systemen:
Een recirculatiesysteem kan koelen, verwarmen, bevochtigen of filteren en brengt behandelde lucht weer terug de ruimte in en is dus iets anders dan een ventilatiesysteem. Het voegt geen verse lucht toe. Je hebt recirculatie in één ruimte, dat is bijvoorbeeld een mobiele airco of een airco-unit aan de muur, of je tafelventilator. En je hebt centrale recirculatie, waarbij je in meerdere ruimtes lucht wegzuigt, er in een kast op het dak iets mee doet en dezelfde lucht weer terug de ruimtes in brengt, soms bijgemengd met verse lucht waar soms in de winter op bezuinigd wordt. Of, zoals ik al een keer eerder schreef, als de afvoer van de parkeergarage naast de verse luchtinlaat van kantoor zit, zodat de lucht van de dikke oude diesel van de directeur dan met verve binnenkomt zakken van het plafond... Dit geldt niet voor de niet Euro6 diesels want die produceren schonere lucht dan ze in de stad of parkeergarage innemen. Centrale recirculatie zonder goede ventilatie wordt in nieuwe gebouwen gelukkig al 25 jaar niet meer toegepast. Sedert eind vorige eeuw kwam er meer aandacht voor een goed binnenmilieu en ontstond de kreet "sick building syndrome". Maar er zijn veel oude gebouwen waar nog steeds wordt gerecirculeerd. Het goede nieuws is dat je dat in de meeste gevallen wel uit kunt zetten. Dus werk aan de winkel voor u als manager of directeur om uw systeem eens tegen het licht (tegen de lucht) te houden.

Aanpassen en filters
Soms is de ventilatie in een gebouw eenvoudig te verbeteren met beter afstellen. Echter als er geen installatie is en geen raam open kan, gaat het om groot geld. Men zal dan serieus moeten investeren. Goedkoop een systeem aanpassen of ombouwen is meestal niet eenvoudig of onmogelijk. Een ventilatiesysteem hangt samen met koeling en verwarming. Meer buitenlucht betekent vaak grotere radiatoren en een hogere energierekening. Ook een filter toevoegen is lastig, immers dan is er meer kracht nodig om de lucht rond te pompen. Vooral indien je een HEPA-filter wilt toepassen om ziekteverwekkers weg te vangen, zoals bij je Philips stofzuiger. HEPA staat voor High Efficiency Particulate Air. Zo'n HEPA-filter kan tot 99,99 procent van de deeltjes groter dan 0,1 micrometer uit de lucht halen en dus ook ziekteverwekkers. Het filter wordt gebruikt in ziekenhuisomgevingen en andere ruimtes die bovengemiddeld schoon moeten zijn, maar ook in vliegtuigen. Immers recirculeren is bij vliegen op grote hoogte een noodzaak. Helaas zijn HEPA-filters dus niet uitwisselbaar met de ventilatiefilters in gebouwen door de grotere luchtweerstand, want dan moet de rest van het systeem ook aangepast worden zoals onder andere de ventilator (kracht).

Conclusie:
Ventilatie kost geld en besparen op ventilatie of een goed ontwerp voor nieuwbouw pakt meestal " in the end" duur uit. Het is niet erg als lucht in een ruimte gekoeld en gecirculeerd wordt met een airco, maar vergeet niet óók voldoende te ventileren om  recirculatie van ziekteverwekkende aerosolen te beperken of te voorkomen. Een CO2 meter kan een waardevol instrument zijn om de lucht te meten. Je kan als je wilt boven je systeemplafond kijken en zie je dikke buizen, dan is dat meestal een gunstig teken. Zie je een airco apparaat met dunne buizen, heb je mogelijkerwijze een recirculatie probleem zonder verse lucht. Het schijnt dat het aanleggen van een uitgebreid mechanisch ventilatiesysteem, inclusief verwarming en koeling tussen de 200 en 400 euro per vierkante meter kost. Een simpeler variant kan voor 100 euro per m2. Een gebouw moet goed geventileerd zijn, comfortabel aanvoelen en graag ook energiezuinig zijn. Zoals bekend is de kostprijs bij scholen vaak een probleem. De gebouwen zijn vaak in bezit van de gemeente. Bij verpleeghuizen wordt meestal ook erg op de kosten gelet en bij u in de zaak zal er momenteel ook wel niet veel financiële rek zijn, maar u weet nu tenminste waar u op moet letten. Dus wil je niet te veel uitgeven aan de kwaliteit van de lucht, let dan op de geur en zet een airco neer, zodat de tempratuur van de lucht goed is. Je doet jezelf, je personeel en je  klanten dan mogelijk wel te kort maar in een grote showroom zal dat misschien meevallen. Het zou mooi zijn als er op termijn goedkope apparaatjes op de markt komen met signalering van de luchtkwaliteit. Nog beter als die alarm slaan als de lucht afwijkt van de norm, bijvoorbeeld bij een CO2 van boven de 800 ppm.

Pieter van der Werff
Autominnende bedrijfsarts
Bronvermelding: NRC 29-8-2020 W14

De ruimte van de ander?
Als je werkt heb je een rijk sociaal leven althans dat geldt voor de meeste beroepen. Mensen die met pensioen gaan hebben vaak last van het omschakelen naar een leven met minder of andere contacten en sommige echtscheidingen krijgen vorm op het moment van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Ja, want je zit dan opeens in de ruimte van de ander. Soms letterlijk.

Toen de overheid de coronamaatregelen oplegde moesten de meeste mensen het sociale leven opnieuw uitvinden en werd het delen van de woonruimte een serieus item. Scholieren, werkende vaders en of moeders moesten afhankelijk van hun woonruimte soms vechten om een plek achter de computer of in de woonkamer of om een plek met privacy of stilte.

Coronaproof karakter?
Ook werd duidelijk dat mensen die toch al thuis zaten door ziekte, pensioen of ontslag meer aanspraak om zich heen kregen en  anderen juist onbewust opgezadeld zaten met meer aanspraak en onrust. De ene voelt zich beknot door de opgelegde beperkingen, terwijl de andere, zonder het te weten, al jaren Coronaproof leefde doordat hij of zij al meer alleen was door omstandigheden. En wie weet zich daarbij ook plezierig voelde zonder daar bewust over na te denken.

Is al dat reizen nu echt nodig voor werk en geluk?
De schoolreis in de 4e klas naar China is door de Corona vervlogen, het feestje van onze geslaagde neef gaat niet door, de vakantie's die mensen naar Bangkok hadden geboekt worden verruild voor een reis naar een zomerhuisje achter het strand aan de Oostzee omdat daar weinig Corona voorkomt en het er ook prachtig is en zo heeft iedereen in zijn omgeving wel voorbeelden van de veranderingen waar we nu met zijn allen door heen gaan. En wie weet is het niet slecht, niet voor het plezier, voor het milieu en ook leren we eens stil te staan bij alle verworvenheden van de moderne tijd. Willen we de hele wereld zien en worden we daar gelukkiger van dan van een vakantie in Europa? Moeten we onbeperkt vliegen zonder belasting te betalen op de kerosine  terwijl we krom liggen voor de auto. Is dat eerlijk?

Steun door het scherm
Onze kinderen hebben nu ten tijde van de Corona plezier van hun smartphone en laptop welke ze dan ook veelvuldig gebruiken. Ze slapen langer, zitten nog meer op hun scherm en gaan later naar bed. Of je dat nu wil of niet het is een feit. Ze hebben met deze  apparaten en door bijvoorbeeld te gamen (onze zoon) of te whatsappen (onze dochter) veel sociale contacten kunnen onderhouden en ook ik heb met de app en humorvolle appjes veel gehad aan de afleiding en relativering die dat kan bieden.

Duurt het lang?
Toch kwam er ergens een punt dat je ziet dat mensen het lang vinden duren en dat er een punt van irritatie gaat ontstaan. Hierna ontstaat een soort evenwicht en herijkt men zijn sociale gevoel aan de situatie van dat moment. Als je het afzet tegen wat mensen in WO-II hebben moeten meemaken valt dit reuze mee.

Rake klappen
Zakelijk gezien zijn er natuurlijk mensen en of groepen die rake klappen krijgen waaronder natuurlijk ook de automotive sector. Aan de andere kant dwingt het mensen en bedrijven om creatief te zijn en nu wordt vergaderen op afstand en thuiswerken opeens wel geaccepteerd. Dat scheelt veel nutteloos heen en weer rijden, veel tijd, veel verspeelde energie van mens en verkeer en biedt kansen aan bedrijven in de ICT maar is in feite natuurlijk ook een bedreiging voor managers.
Managers die 'collega´s op kantoor' om die reden een hogere beoordeling geven.....

De beste manager
Want immers als blijkt dat in vele beroepen mensen prima hun werk kunnen doen door niet op kantoor te zijn terwijl ze thuis op hun eigen Senseoknopje drukken komt aan het licht dat je veel minder managers nodig hebt in dit land. Misschien wordt u niet blij dat ik dit schrijf maar de beste manager maakt zichzelf overbodig en bezuinigt zichzelf weg echter u weet ook dat de meeste managers liever meer personeel werven om nog belangrijker te zijn op papier.....

Alternatieven bedenken
Mijn vrouw mocht niet naar de sportschool. Is dat erg? Ze gaat nu een paar keer per week op de fiets naar haar werk. Dat is dan soms erg vroeg maar geeft haar een nieuwe kijk op hoe mooi het landschap dan is. Ze kent ondertussen een fazant die ze elke keer tegenkomt. In de tijd dat ze niet of bijna niet kon werken heeft ze andere zaken die nog op de plank lagen uitgezocht en opgepakt. Niet direct loonvormende omzet of arbeid maar voor op termijn wel een stap om het bedrijf verder op weg te helpen, een  kwaliteitsslag te maken. Voor de automotive bedrijven zal mogelijk ook gelden dat de kleinere garages en dealers nu meer met internet doen. Kijken en wie weet zelfs kopen op afstand. Coronaproof.

Koffie in de tuin
En waar kiest u voor, alleen op de fiets in de natuur of met zwetende andere mensen in een sportschool zien hoe de ander zijn vetrollen probeert weg te werken. Thuis even koffie met een gezinslid op het balkon, in de tuin of bij de koffieautomaat achter op de lange grauwe gang. 

Samenwerken uit vrije wil
Alleen is geen probleem zolang je maar blijft samenwerken. Mensen die goed samenwerken hebben vaak geen gedwongen vergaderingen nodig. Vergaderingen waarin iedereen een plasje over iets wil doen om maar te laten zien dat ze er zijn kunnen opeens veel efficiënter gevoerd worden op afstand als iedereen doordrongen is van de beleefdheid om netjes te communiceren. 

Sociale relaties onderhouden
Psychiaters, psychologen en therapeuten zien het vermogen om sociale relaties aan te gaan en te onderhouden vaak als een belangrijke reflectie van iemands psychologische gezondheid. Als dat niet lukt zie je vaak een veelheid aan problemen, met  eenzaamheid als gevolg. In deze Coronatijd kan het best mogelijk zijn dat mensen met werkende buren nu opleven doordat er meer mensen thuis zijn en met hun meeleven in de naaste omgeving. Ook komen nieuwe kwaliteiten van sommige collega´s over het voetlicht. Collega´s die de groep bij elkaar weten te houden op een leuke doeltreffende manier hebben een streepje voor.  Eenzaamheid heeft voor de meeste mensen een negatieve lading. Ook hebben we het de laatste jaren vaak over de  geïndividualiseerde samenleving welke veel mensen in een negatieve spiraal brengt met bijvoorbeeld te veel alcohol gebruik (zelfmedicatie) en gezondheidsschade op geestelijk en lichamelijk vlak. Immers een mens is van huis uit een sociaal dier (met  asociale kantjes).

Moeder loslaten
Een van de weinigen die een positieve betekenis heeft gegeven aan alleen zijn is de psychoanalyticus Donald Winnicott. In 1958 schreef hij een klassiek artikel: The capacity to be alone. Daarin stelt hij dat jonge kinderen vanuit een vertrouwde band met hun moeder het vermogen om alleen te zijn kunnen ontwikkelen. Winnicott denkt dat het essentieel is voor de ontwikkeling van een gevoel van eigenheid en zelfervaring, om zo zicht te kunnen krijgen op je wezenlijke behoeften, gevoelens en drijfveren:
'Alleen als het alleen is [kan] het kind zijn persoonlijke leven ontdekken'. Het kind moet daar dan echter wel de gelegenheid toe krijgen, en niet, zoals zo vaak het geval is, voortdurend uit zijn staat van alleen zijn gehaald worden.

Een keer de tijd hebben om (Corona) creatief te zijn
De Britse psychiater Anthony Storr heeft dit uitgewerkt. Hij beschouwt het vermogen tot alleen zijn als een belangrijke voorwaarde voor creativiteit en verbeelding en geeft tal van voorbeelden van kunstenaars en wetenschappers die vanuit dat vermogen tot grote dingen kwamen. 

Negatief en of positief?
We zijn geneigd om vooral de negatieve gevolgen van de Coronacrisis te benadrukken. Heeft u gehoord dat in Duitsland bij een grote stad is gebleken dat de milieuvervuiling, die aan auto´s toegeschreven werd, niet is afgenomen terwijl er aanzienlijk minder gereden werd? Dat de oude aannames niet bleken te kloppen en dat er mogelijk rechtszaken gaan volgen voor het op kosten jagen van consumenten die nieuwe auto´s kochten i.v.m. de 'vervuiler betaalt belastingen' die achteraf dus niet blijken te kloppen met de werkelijkheid (wetenschap) maar puur politiek zijn ingesteld door de alfa´s in de regering of soms zelf de lokale overheid. Het zou fair zijn dat de overheid daar nog eens naar kijkt. Een moderne Mercedes diesel neemt in de stad bijvoorbeeld viezere lucht in dan hij uitstoot achter bij de uitlaat en als je met een hoogleraar energie & techniek praat kom je samen tot de conclusie dat de  belasting van het milieu door die diesel waarschijnlijk veel lager is dan die van een Tesla die met biomassa (Co2, stikstof fijnstof!) van stroom wordt voorzien. Echter de alfa´s die onze landen besturen hebben er moeite mee om dat te begrijpen of vinden dat  vanuit zogenaamd groen politiek gewin niet handig om te erkennen. Wat dat betreft is het knap dat Urgenda daar nu een move in maakt: biomassacentrales zijn slecht voor het milieu! Als ze nu met de nieuwe metingen en inzichten uit Duitsland nog eens naar de werkelijkheid kijken inzake de milieuvervuiling door auto´s kan dat de sector en het milieu helpen waarbij ik niet wil zeggen dat we niet moeten innoveren maar wel met gezond verstand. Net als dat Duitsland massaal aan de centrale huisgasketelverwarming gaat en dat wij er mee moeten (!) stoppen.....en soms gedwongen worden met een hele woonwijk tegen extreme bedragen per  huishouden aangesloten te worden op een (vervuilende ) biomassacentrale. U denkt toch niet dat de Duitsers dat voor 5 jaar doen... Nee, die gaan een heel netwerk aanleggen door Duitsland wat men op zijn minst 50 tot 75 jaar zal gaan gebruiken verwacht ik. Gas is ook schoner dan biomassa verbranden en ik heb liever goedkope OSB-platen in de bouwmarkt waarmee mensen CO2 opslaan in hun huis i.p.v. dat ze die snippers opbranden. Geen politicus die daaraan denkt. Lijkt mij makkelijk te begrijpen voor de gemiddelde Nederlander die een beetje kan klussen en boerenverstand heeft.

Positieve vruchten plukken
Wie weet groeit er ondertussen wel een generatie op die later de vruchten plukt van een goed ontwikkeld vermogen om alleen te kunnen zijn. Wie weet heeft u als eigenaar, directeur of manager van uw bedrijf in deze boeiende tijd wel nieuwe heldere inzichten gekregen over uw bedrijf en de zaken die voor u belangrijk zijn (werk of privé). Of meer vertrouwen gekregen in de thuiswerkende collega´s. Ook of zelfs het op tijd vaststellen dat een bedrijfsmodel eindig is kan achteraf toch nog als positief beschouwd worden.
Of dat u uw bedrijf opnieuw aan het uitvinden of stroomlijnen bent door de Coronacrisis. Jaren geleden schreef ik al dat reorganiseren eigenlijk een continue proces moet zijn maar het kan haast niet anders dat door deze Coronaperiode blijkt dat we dat toch minder goed deden dan we dachten.......

Laten we genieten van de zomer en uiteindelijk komt er een oplossing en een vaccin. De (relatieve) eenzaamheid van de afgelopen maanden maakt ons dan misschien een milder en verstandiger mens. 

Pieter van der Werff
Autominnende bedrijfsarts
Bron: ukrant.nl, Gerrit Breeuwsma 13-5-2020

Nieuw model:
U als dealer of autoliefhebber dacht misschien aan een nieuw modelletje bij het horen van nieuws over de nieuwe Corona. Eigenlijk is het een oud model in een nieuw jasje. In de oude Aziatische studio van de natuur was in 2002 en 2003 het vorige model ontworpen.
Dat model droeg de naam SARS. Die naam staat voor: Severe Acute Respiratory Syndrome. Dat model infecteerde toen 8000 mensen.

Doden:
Helaas zijn er toen ook doden gevallen, wereldwijd zijn er in totaal 774 mensen overleden aan het SARS-virus. Net als in het verkeer met auto´s vallen er in het verkeer tussen mensen en dieren ook gewonden en doden. Helaas is vandaag 10 februari 2020, bij het
schrijven van deze column, door het Chinees Gezondheidsministerie bekend gemaakt dat er al 811 doden te betreuren zijn. Het is dus duidelijk dat het dodental al hoger ligt dan bij de SARS-epidemie.

Ondertussen (derde week maart) zijn er 170 duizend besmettingen vastgesteld en bijna 7000 doden. Het goede nieuws bij dit slechte nieuws is dat de overlevingskans bij het huidige virus groter is dan bij SARS destijds. Bij de SARS-epidemie bezweken 10 van de 100 mensen aan dat virus en bij het Corona-virus van 2019 sterven er tot nu toe 2 op de 100 mensen. De gastheren die er aan dood gaan kunnen het virus niet verder helpen met de wereldwijde verspreiding. De rem van dat mechanisme is echter beperkt en er moet dus meer gedaan worden aan het verminderen van sociale contacten (isolatie).

Is het erger dan griep?
Het is in ieder geval duidelijk dat er bij de griep jaarlijks in Nederland maar ook wereldwijd vele doden vallen, wereldwijd 250.000 tot 500.000 doden ( bij 3 tot 5 miljoen ernstig zieken). Vooral ouderen en mensen met een zwakke gezondheid zijn kwetsbaar. In Nederland sterven er elke winter meestal 250 tot 2000 mensen aan de griep.

Virussen en bacteriën:
Virussen zijn kleiner dan bacteriën. Voorbeelden van virussen naast het Corona-virus zijn een koortslip, buikgriep, griep en verkoudheid (totdat het slijm groen wordt bij een secundaire bacteriële infectie). Ze zijn zoals de titel al aangeeft snel, snel in het vermeerderen in de gastheer. Meestel heb je binnen enkele dagen na een besmetting met een virus al klachten, maar het kan ook weken of zelfs maanden duren voor je ziek wordt (denk aan bijvoorbeeld HIV). Besmetting is mogelijk door het overbrengen van lichaamsvloeistoffen, kleine druppeltjes te hoesten of te niezen of door contact met recent aangeraakte oppervlakken, of  bijvoorbeeld handen, lippen en huid. Bacteriën zijn microscopisch kleine organismen d.w.z. we kunnen ze niet zien ook al zijn ze groter dan virussen. Ze zijn altijd in en om ons heen, bijvoorbeeld op onze huid en we hebben enkele kilo´s in ons maagdarmkanaal.
In de studie geneeskunde leerden we dat er 300 soorten in de mond voorkomen. In totaal heeft een mens in zijn mond rond de biljoen aan microbiële cellen.

Daar schrikt u zeker van, maar we merken daar normaal gesproken niet zoveel van. Sterker nog, zonder bacteriën zouden we het leven niet volhouden. Darmbacteriën (darmflora) helpen ons om het voedsel te verteren en ook onze huid heeft baat bij zijn eigen bacteriën (huidflora). We komen in de omgang met elkaar en de omgeving de hele dag door in contact met bacteriën en dat is normaal gesproken geen probleem, zeker niet als je een goede weerstand hebt. Alleen als ze op plaatsen komen waar het niet hoort, krijg je gedoe, zoals in de blaas, in je bloed of in een wond. Als je beschadigde slijmvliezen en of huid hebt en ook een lage weerstand kun je sneller en erg ziek worden. 

Is een virus een levend organisme?
Het is maar net hoe je er naar kijkt. Een virus is een stuk erfelijk materiaal en dat dringt de cel van een plant, dier of mens binnen om zich te reproduceren. Zelfstandig leeft het dus niet, want het heeft de eiwitmachine van een cel nodig om te kunnen  voortbestaan. Het virus gebruikt de energiecentrale van de cel om grote moleculen te kunnen bouwen.

Leven kan gedefinieerd worden als een aantal processen, die het resultaat zijn van de werking van eiwitten (gecodeerd door nucleïnezuren). Een virus buiten een levende gastheercel kan niet actief zijn, maar is het dan dood? Als het een gastheercel in gaat wordt het virale nucleïnezuur actief en gaat het virus zich vermeerderen, iets wat zonder de cel (en zijn stofwisseling) niet lukt.
Vanuit medisch standpunt kunnen virussen levend genoemd worden, immers ze kunnen infecties veroorzaken en verspreiden ziektes net als bacteriën, schimmels en protozoën dat doen. Helaas werken antibiotica (=´tegen het leven´) alleen bij bacteriën. Ons lichaam kan virussen wel onschadelijk maken door ze in te pakken (in witte bloedcellen). Een goede gezondheid en weerstand is dus van
belang. Voldoende slapen is verstandig. 

Strategie:
Wat kan je nu als simpele leek doen tegen de bacteriën en virussen om ons heen?
MAATREGELEN:
* Geregeld de handen wassen met zeep en of alcohol.
* Geen handen geven.....
* Niet zoenen.
* Na het onverhoopt schudden van handen, de handen wassen met zeep of ontsmetten met alcohol.
* Schone (wegwerp)zakdoeken mee.
* Bij voorkeur thuis werken. Indien niet mogelijk:in shifts werken, gescheiden groepen.
* Als werkgever kan je met aandacht kijken naar de handdoeken bij de wastafels. Een handdoekmachine met rol is en blijft vochtig
en helpt het virus met verspreiding. Wegwerphanddoekjes hebben de voorkeur. [Een handdroger doodt het virus niet! Alleen
het goed handen wassen met zeep en of de handen met alcohol reinigen, helpt om bacteriën en virussen kwijt te raken]
* Niet in de vrije ruimte niezen, dus de kleding van de elleboog voor de neus houden (bij niezen kunnen de druppeltjes tot wel 8
meter ver komen!) immers wie lukt het om plots bij hoest netjes een wegwerpdoekje voor de mond te houden.
* Bij kantoorwerk kan je overwegen om bureautelefoon en toetsenbord schoon te maken (wisselwerkplek).
* Bij intensief gebruik van elkaars auto het stuur schoonmaken. Kijk in de file maar eens wat mensen met hun vingers, neus en mond doen.
* Blijf in ieder geval thuis bij klachten van neusverkoudheid, niezen, hoesten, keelpijn of koorts. Zie de site van het RIVM. Mensen bij wie het Corona-virus is vastgesteld krijgen binnen 2 dagen tot 2 weken last van koorts, keelpijn, hoesten en een moeizame ademhaling. Ook maagdarmklachten kunnen erbij horen. Zoek zo nodig meer informatie op bij het RIVM, de WHO, of bel de huisarts
als er forse gezondheidsklachten zijn. Een deel van de adviezen kunt u grotendeels de rest van het jaar toepassen.

Opscheppen met bestek en de handen geregeld wassen, maar niet zo vaak dat u eczeem krijgt. Bij zichtbaar schone handen kunt u dan beter desinfecteren met alcohol zoals de gezondheidswerkers in de ziekenhuizen doen.

Evenwicht:
Rest mij te zeggen dat het normaal gesproken beleefd is om mensen de hand te schudden, maar niet als je daarmee infecties overbrengt. Elkaar een vol gesnoten elleboog geven is mogelijk ook niet slim. Bij het schrijven van dit artikel op 10 februari jl. vroeg ik mij af of het gerechtvaardigd is dat de paniek over het Corona-virus al weer afneemt. Nu, op 16-3-2020, heb ik de indruk dat de sell-off op de beurzen doorgeschoten is en blijkt dat de meeste mensen sedert afgelopen weekend begrijpen dat ze zich horen te isoleren. Nu er zo´n daling is in o.a. het verkeer en daardoor in de uitstoot van CO2 en stikstof zou het mooi zijn als de regering per direct de huizenbouw wat meer ruimte geeft. Dat de ECB overgaat tot het rechtstreeks opkopen van aandelen om de val van de beurzen te stoppen om angst te reduceren en zodoende het evenwicht maatschappelijk gezien zo veel mogelijk te herstellen. U kunt ook individueel uw steentje bijdragen door niet mee te gaan in de paniek.

Ook al zal je niet direct in je omgeving zien dat iemand het leven laat, dan is het mogelijk dat je er indirect aan bijdraagt dat iemand gaat overlijden als jij, je collega's en huisgenoten zich niet aanpassen aan de huidige adviezen van isolatie. Probeer de overdracht af
te remmen. Er wordt vast al tijden hard gewerkt aan een vaccin voor het COVID-19.
Het verkrijgen van een vaccin kan maanden duren en of alle quarantainemaatregelen in de tussentijd voldoende werken om verspreiding over de wereld te voorkomen is maar de vraag schreef ik ruim een maand geleden. 

Ondertussen is er sprake van een pandemie. Uiteindelijk zwakt de werking van het virus vanzelf af doordat er een evenwicht ontstaat tussen de mens als gastheer en het virus (immunisatie van de populatie).

Laten we hopen dat er in plaats van een handelsoorlog nu een wapenwedloop ontstaat tussen China, Europa en Amerika met als inzet zo snel mogelijk een vaccin te ontwerpen in de strijd tegen het Corona-virus. 

Ik wens iedereen sterkte in de komende weken van isolatie, echter het kan mensen ook nader tot elkaar brengen, zelfs op afstand met de mobiele telefoon. Die hadden we nog niet ten tijde van de SARS en de Spaanse griep. Wie weet blijkt over een paar maanden dat het naast alle negatieve dingen ook enkele pluspunten of leerpunten heeft opgeleverd. Minder kantoortuin en meer thuiswerk bijvoorbeeld. 

Pieter van der Werff,
Autominnende bedrijfsarts

Bronnen:
website van het UMCG, www.microbiologie.info/index.html,
WHO en het RIVM.
Publieksvragen COVID-19: T:L 0800-1351
Houd de laatste stand van zaken rondom het corona-virus bij op:
www.rivm.nl 

Tja, wat vinden we van de technologische vooruitgang die ons leven makkelijker en ook het autorijden veiliger maakt? Dat lijkt geweldig toch. De afgelopen week reden we op een avond door de polder naar het westen en we hoefden nog niet met een slakkengang te rijden dus het schoot lekker op totdat we een smartphonemannetje op de linkerbaan achterop reden. 

Hij waande zich alleen op de wereld, het Teslamannetje, oppermachtig en erg belangrijk. Ik vond hem een asociaal vervelend vangrail plakkertje want hij had niet eens door dat we hem wilden inhalen met onze oude diesel. Uiteindelijk kregen we zicht op wat zich afspeelde. Zijn auto kan zelf een beetje sturen en kleuren tussen de lijntjes, dus meneer vond het blijkbaar geoorloofd dat hij met zijn telefoontje mocht spelen. Daarmee kleurde hij zelf buiten de lijntjes. Het was een schouwspel om van opzij bij het voorbijrijden te fotograferen en vervolgens door een soort Rembrandt van Rijn te laten schilderen op doek. Een schilderij om op te hangen in een museum om de tijdsgeest van de individualisering van de maatschappij optimaal weer te geven. Het blauwe licht van zijn apparaat kleurde het gelaat van de man met zijn naar de telefoon gebogen hoofd blauw. Het leek heel sinister in de donkere nacht.
Alsof hij al overleden was......

Nu was Rembrandt een kunstenaar met licht maar we weten niet wat hij ervan zou hebben gevonden om dergelijk blauw smartphone licht vast te leggen op de menselijke huid. Ik weet wel wat ik er van vond en die foto heb ik niet genomen, immers tijdens het autorijden moet je geen andere dingen doen. Bovendien zou zijn Tesla ´zelf´ er misschien wel van zijn geschrokken als de flitser van ons per ongeluk was afgegaan bij het fotograferen van zijn mooie gladde koets. Zijn computer zou er misschien een naderend dreigend sideimpact-collision incident in kunnen zien en daarmee plotse tegenreacties in gang kunnen zetten....

Het slechte van het verhaal is dat de man niet door had dat we achter hem reden, niet door had dat iemand hem wilde inhalen en toen we dat uiteindelijk deden, had hij het nog niet door! Dat schokte mij! Toen we hem er opmerkzaam op wilden maken door te claxonneren merkte hij het nog steeds niet. Hij bleef maar naar zijn telefoon kijken want hij had waarschijnlijk ook nog harde muziek op staan en een ongelooflijk fijn zelfvertrouwen en vertrouwen in zijn Tesla. We zullen de teksten aan zijn vriendin nooit te weten  komen maar ze zullen er wel bol van hebben gestaan...

Maakt dit de wegen veiliger?
Ik weet het niet. Ik denk van niet zolang niet iedereen (!) een auto heeft die in een treintje kan rijden. Wel is duidelijker dat het irritant is dat dit soort weggebruikers menen de wegen op deze manier te moeten domineren en irritatie is een factor van belang bij het ontstaan van ongelukken in het verkeer, maar ook op het werk. Ook vraag ik mij af of de mens blijer aankomt met het wrijvingsloze autoritje zonder inspanning, zodat het brein weer iets anders nodig heeft om zich bezig te houden.

De mannen en vrouwen in een oude (niet uitstootloze) klassieker kijken over het algemeen minder zelfgenoegzaam maar wel ´blij dat ik rij´-achtig de wereld in. Hun zenuwuiteinden voelen trillingen van de oude Peugeot of Citroën, het geluid van de Deux Chevaux, en in alles de geur van een oude auto. Moet ik het nog verder uitleggen? Als het wezen "mens" zonder inspanning of investering iets bereikt zal het hem niet raken en minder plezieren. Het opheffen van alles wat in ons leven ongemak geeft zal ons tot gestresste dikke vervelende wezens maken die rusteloos om zich heen kijken om vervolgens snel naar hun smartphone te grijpen. Uiteindelijk zullen we dan evolueren tot een potje met hersens, immers waarom heb je dan nog handen en voeten nodig?

Voor het verkeer is het mij duidelijk dat iemand zijn aandacht gaat verslappen als de auto taken gaat bewaken of overnemen. Je realiseren dat je auto een potentieel gevaar is, wanneer je het niet goed bestuurt, draagt bij aan de veiligheid op de weg en leidt
tot waakzaamheid. Hulpsystemen tasten die waakzaamheid aan als je er op gaat leunen. Uiteindelijk denk ik dat het gevaarlijk is dat mensen met afgenomen aandacht hun auto besturen immers software kan ook fouten bevatten. Denk hierbij maar aan de 2 vliegtuigen van Boeing die zich met de neus naar de aardbol keerden.

Voor uw bedrijf geldt mogelijk hetzelfde. Als bestuurder van uw bedrijf zult u zich omringen met hulpsystemen en hulpbronnen om het te runnen waarbij computers en collega´s u taken uit handen nemen, maar als directeur of manager moet u toch geregeld door de voorruit kijken om de visie op de dag van morgen of nog liever wat verder weg te ontwikkelen. Wees ook blij met de problemen van alledag want dan kunt u met een goed gevoel het jaar afronden en zeggen dat het u en uw bedrijf ondanks alle tegenslagen gelukt is er nog iets moois van te maken.

Zonder wrijving geen glans.
Als je door de bomen het bos niet meer ziet ben je afgedwaald van de weg. Dan wordt het tijd om te parkeren op een veilige plek en hulp te vragen. Het Teslamannetje, en alle andere mannetjes met een slimme voorruit, moeten eens goed in de spiegel kijken! Als ze het überhaupt hebben kunnen opbrengen om dit stukje, met voor hun enige wrijving, uit te lezen..........

Pieter van der Werff,
autominnende bedrijfsarts (autodidactisch verkeerspsycholoog)

Dagaanbiedingen:
Fit blijven in deze maatschappij van fastfood en andere verleidingen langs de weg valt niet mee; broodje gehakt, een reep chocolade, ijs, frisdrank en of drop. En dan heb je ook nog de sigaretten achter de kassa. Vraagt de pompbediende bij het afrekenen of je ook gebruik wilt maken van de dagaanbieding. Nee, nee, nee, nooit niet. Ik kijk er niet eens naar, want ik doe het niet! Principieel. Net als drugs of andere zaken die op je pad komen. Zaken waar je niets mee te maken wilt hebben. Het is makkelijk om er überhaupt nooit aan te beginnen. Dat verlost je van de keuze-stress en houdt je fit in lijf en hoofd. Bovendien kom je dan ook niet met het probleem te zitten om dat slechte of verwerpelijke gedrag weer te moeten staken. 

Sterk zijn in de supermarkt:
In de supermarkt heb ik met mezelf afgesproken om gezond in te kopen. Ik koop een hele zak uien en geen plastic zakje met gesneden uien, waar als conserveringsmiddel toegevoegde suiker in zit. Een zakje sla is geen probleem, maar ijsbergsla is per krop vele malen compacter in de koelkast en ook nog eens goedkoper. Ook knoflooksaus zie ik rijen dik in de schappen staan. En dat terwijl je het in een handomdraai zelf kunt maken met yoghurt, iets mayonaise en knoflook! Tevens krijg je hierbij nog eens de optie om de sterkte naar eigen smaak aan te passen, dat kan handig zijn als je de volgende dag moet werken...

Ongezonde toevoegingen:
De grap is dat al die geprepareerde zakjes voedsel vaak ongezonde toevoegingen hebben, vaak om het betreffende product langer  houdbaar of mooier te maken. Dit heeft een ongezond effect op de samenstelling van je dagelijkse voedsel. Het zal niet  wereldschokkend zijn, maar toch, alle beetjes helpen of werken je tegen. Daarnaast krijg ik de indruk dat men sowieso steeds meer de kunst van het koken verliest, waardoor mensen op den duur nog meer neigen naar gemaksverpakkingen of zelfs naar kant-en-klaar voedsel. Uitgezonderd de groeiende groep hobbykoks. 

Thuisgebrachte maaltijden van lokale horecazaken zijn erg populair. Thuisbezorgd (Takeaway) ging er zelfs mee naar de effectenbeurs en zit nu zelfs in een wereldwijde strijd om de grootste te worden. De groeimarkt die ze zien is waarschijnlijk reden genoeg om ons zorgen te maken over de gezondheid van de bevolking. Immers in restaurants wordt altijd smaakvol gekookt, maar met gebruikmaking van meer zout en vet dan thuis goed wordt geacht. Als je dit eenmaal door hebt, kun je er beter vanaf blijven en als je echt van lekker eten houdt (wat sommige mensen van zichzelf mogelijk niet eens weten) maak je het liever zelf. 

Zo sla je twee vliegen in een klap: niet alleen is het gezonder, maar ook goedkoper, want prefab is relatief duur. Je kunt, als je de aanbiedingen van het ongezondere voorverpakte voer kan weerstaan (vaak in het zonnetje gezet op de kopse kanten van de schappen) ook besluiten iets duurdere basisproducten te kopen om daarmee jezelf en je huisgenoten of gezin te belonen. Of je bespaart wat en mag af en toe uit eten, het leven hoeft tenslotte geen straf te zijn.

Mode:
Een gezond lichaam en geest begint met voldoende slaap en goed eten. Ga je minder koken, dan verlies je de vaardigheden ook steeds meer en verliest koken zijn ontspannende kant. Het is natuurlijk in de mode om steeds meer kant en klaar maaltijden en salades te kopen, lekker conveniënt. Het geeft een bepaald gevoel van succes en genot dat iemand voor je kookt. De vraag is echter hoeveel liefde en passie er in dat eten zit. Vaak is het argument dat het tijd kost om eten te kopen en te koken. Hierdoor blijft er weinig tijd over voor gezin, partner, sportschool, personal-trainer, krant, werk of TV. Maar is het zo veel sneller? Bovendien kun je koken leren zien als een ontspannende bezigheid. Iets waar een mens ook behoefte aan heeft. En zit koken sowieso niet in ons DNA ingebakken? We koken en eten tenslotte al zolang we op aarde rondlopen! En is het niet heel erg leuk, als je lekker kookt voor je naasten en geliefden? 

Simpele regels:
Naast verstandiger winkelen heb ik ontdekt, dat simpele huisregeltjes je gezondheid ook kunnen beïnvloeden. We hebben al jaren de regel om de douche na gebruik droog te trekken, inclusief de vloer en wat blijkt: we kunnen sinds we dat doen beter bukken en buigen, zijn soepeler in onze rug en ledematen. Het houdt ons fit. Net als het grasmaaien, voor velen een vervelend klusje, maar na afloop heb je wel het prettige gevoel dat je echt iets gedaan hebt. Voel maar eens aan je natte rug en oksels! 

Een pittige work-out thuis:
Als je de luxe van een heg hebt, kun je die gaan knippen. Zo krijgen je armen, schouders en rug ook een pittige work-out. Nu heeft niet iedereen een tuin, maar zelf je auto wassen of ramen lappen, helpt ook om fit te blijven. Zelf boodschappen halen is ook bewegen, zeker als je ook voor de Euroshopper-schappen onderop bukt. Een huis met een trap is ook een voordeel. Gelijkvloers wonen lijkt leuk, m.n. voor ouderen, maar het is gezonder om tot op hoge leeftijd te blijven traplopen. Het houdt ouderen fit. Bij de trap heb je een leuning en een oudere die zijn heup breekt, doet dat meestal met een huishoudtrapje in de keuken of met zijn elektrische fiets op straat. 

Ook stofzuigen behoort tot de vervelendste werkzaamheden, met name voor lange mensen met een slechte (onder)rug. Ook het rondblazen van de huisstofmijt en stof geeft velen last. Een goede ergonomische stofzuiger, bijvoorbeeld een Philips met lange goede buizen en een Hepa-filter, is dan zeker aan te raden. Het is me wel opgevallen dat de moderne stofzuigers een veel lager wattage hebben, maar ook slecht zuigen. We hebben laatst een vrij nieuw apparaat naar de stort gebracht, omdat het simpelweg tegenviel qua prestaties (lekker groen). 

Een andere bezigheid, waar we nu, met de nazomerse zonnestralen, nog niet aan hoeven te denken, is sneeuwschuiven. Iedere burger heeft de plicht de stoep voor zijn woning schoon of sneeuwvrij te houden. Scheelt weer een paar gebroken heupen indien iedereen meedoet. Je komt jezelf en je conditie goed tegen bij zulke klussen. Misschien staat iedereen nu wel te trappelen om het te doen. Ik hoop een aantal van u geïnspireerd te hebben om gezonder en prettig te leven met deze simpele adviezen en anders moet u toch maar naar de sportschool gaan...

Pieter van der Werff
Autominnende bedrijfsarts

Het is de laatste week knap warm geweest wat voor de ouderen onder andere het gevaar van uitdroging kan opleveren. Bij  verkeersdeelname door jongeren of oudere jongeren (Koot en Bie) is het een risico op ongelukken groter bij een hittegolf. Ik meen te zien dat er meer ´bijna- ongelukjes´ zijn met dit weer en dat er meer heftig gereageerd wordt bij erg warm weer. Echter het is een mooie gelegenheid om eens iets uit de doeken te doen over een ander effect van de zon.

Naast het fijne zomergevoel geeft het ook veel risico´s op medisch vlak. Ik richt me in dit stuk met name op de ogen. Het zonlicht is niet alleen schadelijk voor de huid maar ook voor de ogen. Met name kinderogen lopen veel schade op van zonlicht. Het is dus van het grootste belang om huid en ogen goed te beschermen en eigenlijk weet iedereen al jaren dat huidkanker een steeds groter probleem aan het worden is. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat langdurige blootstelling aan UV-stra ling het risico verhoogt op staar (cataract ) en op macula degeneratie (MD). Dit zijn bij ouderen de meest voorkomende oogziektes.

Nu denkt u dat is nog ver weg voor mij maar u bent vast gehecht aan uw rijbewijs en de kans is groot dat indien u uw ogen veel bloot stelt aan zonlicht u t.z.t. eerder moet stoppen met autorijden. De wereld gezondheidsorganisatie schat dat 20% van alle gevallen van staar veroorzaakt wordt door overmatige blootstelling aan UV-straling. Preventie is dus buitengewoon zinvol.

Zonnebril:
De meeste mensen die geen zonnebril dragen denken dat het wel meevalt want je krijgt meestal geen lik op stuk beleid van je eigen ogen. Alleen bij sneeuwblindheid (lasoog) raakt je hoornvlies ontstoken en merk je wel binnen enkele uren de gevolgen van de UV-straling. Zie het maar zo dat het dragen van een zonnebril een goede investering in je oude dag en rijbewijs op lange termijn is.

Gevaarlijkste periode van de dag:
In Nederland zitten we wat verder van de evenaar dan tijdens onze vakantie in Zuid Europa maar de straling kan ook hier flink oplopen en het advies is in ieder geval in de zomer tussen 12 en 15 uur een zonnebril te dragen. Wanneer je op vakantie bent doe je vaak andere dingen dan thuis. Meestal verblijven mensen in de vakantie op of aan het water en of in de sneeuw. UV-straling wordt weerkaatst door zand, water en sneeuw. Een petje is dus niet afdoende, maar helpt wel tegen een rode kale plek op je achterhoofd, de zogenaamde bavianenkont, zoals mijn kinderen dat bij mij wel eens plegen te benoemen...... Anderen noemen het ook wel een rode vleespet.

De hoeveelheid stof, vocht en bewolking beïnvloeden de hoeveelheid UV-straling die de aarde bereikt. Net als de hoeveelheid Ozon. In het voorjaar is de Ozonlaag dikker dan in de herfst en bij een hogedruk gebied (mooi weer) is de Ozonlaag dunner wat van belang is, immers de Ozonlaag speelt een rol in het tegenhouden van UV-straling vanuit de ruimte. De helft van de UV-straling is afkomstig van de zon en de andere helft van de blauwe hemel (vanuit de ruimte). Op de website van het KNMI kan je zien wat de voorspelde zonkracht is. De kracht van de zon is het hoogst tussen 12 en 15 uur. Men schat dat onder de parasol toch nog zo´n 15% van de UV-straling d.m.v. weerkaatsing kan terecht komen in de ogen dus zonnebril op, ook onder de parasol. Vanaf zonkracht 7 (dus al bij 6,5) noemt men de zonkracht hoog. In Nederland komt men bij mooi weer meestal tot kracht 7 en een enkele maal tot kracht 8 terwijl in Zuid-Europa wel 9 gehaald kan worden. De zon is dan zeer sterk en je huid verbrandt dan zeer snel (in minder dan 10 minuten).

Kan ik het voelen?
Nee, je kan UV-straling niet voelen en niet zien. De warmte die je wel kan voelen van zonlicht is de infraroodstraling. De UV-straling neemt toe als de zon hoger staat. In de verschillende seizoenen staat de zon anders aan de hemel en op verschillende tijden over de dag maar van belang blijft jezelf (en je kinderen ) goed te beschermen, m.n. goed tussen 12 en 15 uur.

Kinderen:
Kinderen zijn kwetsbaarder omdat hun pupil groter is en hun ooglens minder pigment bevat dan een volwassene. Te veel aan zonlicht kan permanente schade geven aan de kinderogen dus voorzie ze van een goede zonnebril. Hoe jonger het kind hoe kwetsbaarder het is voor zonlicht, ook de ogen. Daarom moeten baby´s in de schaduw blijven en hoedjes dragen met een brede rand. In verband met het weerkaatsen van UV-straling moeten ze ook in de schaduw een zonnebril dragen en eigenlijk moeten we dat allemaal.

Fabeltjes:
Krijgen kinderen een lui oog door een zonnebril? Nee, als je een normale goede symmetrische zonnebril hebt (met gelijke kleuring) is er geen probleem.

Beschermt een donkere bril tegen UV-straling? Nee, de kleur reduceert het zichtbare licht en beschermt tegen verblinding maar heeft geen effect op de UV-bescherming.

Beperkt een zonnebril de vitamine D opname? Nee, vitamine D wordt namelijk in de huid aangemaakt en niet in de ogen. In feite zijn alle opmerkingen voor de kinderen ook van toepassing op ons grote kinderen....... en preventie is en blijft een schone zaak.

Tips:
Zoals de tips voor het winterklaar maken van de auto´s hierbij de tips om uw hoofd zomerklaar te maken. Voor tips om het lijf  zomerklaar maken zijn we ietwat laat immers afvallen kan met een streng dieet slechts met 100 gram per dag. Voor de meesten van ons kan er dan nog maar 2 tot 3 kilo af voor ze het strand betreden.

Hier komen ze, de tips voor een goede zonnebril:
* De bril moet groot genoeg zijn. Een hippe kleine bril zal niet voldoende afdekken.
* Wees je bewust van de zichtbeperking t.g.v. dikke monturen wat er toe kan leiden dat je het hoog gemonteerde groene (of erger rode) stoplicht net niet ziet, vooral in een omgeving waar u onbekend bent.
* Kies een bril met 100% UVbescherming (UV 400) d.w.z. deze brillen houden het UV-licht grotendeels tegen (zie de sticker of
beschrijving).
* De zonnebril moet een CE markering hebben met daarachter een cijfer 0 tot 4. Dit getal geeft de kleurintensiteit weer ofwel de bescherming tegen verblinding. Zonnebrillen kan je kopen met de cijfers nul (20% absorptie) tot 4 (92-97% absorptie) maar we raden aan in de zomer minimaal voor 75% absorptie te zorgen dus koop een zonnebril met een markering CE 3 of 4. Echter een donkere bril beschermt niet tegen UV-straling immers het reduceert het zichtbare licht en beschermt tegen verblinding maar heeft geen effect op de UV-bescherming. Kijk dus ook naar de UV-bescherming.
* Het is van belang dat de glazen optisch zuiver zijn ofwel vrij van vertekeningen. 
* Optioneel kan je nog kiezen voor polariserende glazen om hinderlijke schitteringen weg te nemen.
* Koop een mooie hoes of brillenkoker zodat je de glazen tot in lengte van jaren goed kan houden. Vooral bij de aanschaf van een dure bril kan je de kosten daarmee op lange termijn drukken.
* Het is handig om in je auto een zonnebril te hebben op een vaste plek zodat je die makkelijk (en veilig) kan pakken.
* Heeft u een cabriolet leg dan naast een zonnebril ook een petje tegen de zon in uw auto.
* Smeer bij een zonvakantie goede zonnecrème met bijvoorbeeld factor 50. Zo blijft u er ook op oudere leeftijd jong uitzien en het helpt om huidkanker te voorkomen! Wilt u meer weten, kijk dan op de website van het KWF.
* Heeft u kinderen die ingesmeerd zijn met zonnecrème zorg dan dat ze niet met hun handjes of handen aan de carrosserie of lak van uw ijzeren ros zitten. Het geeft vaak lastig te verwijderen vlekken op de lak. 
* Zorg in de zomer bij lange ritten en vooral ook bij een hitte golf zoals eind juni jl. voor voldoende water voor onderweg. Dan blijf je fitter en gezond en het komt de veiligheid op de weg ten goede.

Pieter van der Werff
Autominnende bedrijfsarts

Bronvermelding:
Oogfonds
KNMI
Eyewish Haren

De wereld verandert, zelfs in het Noorden van Nederland. Eten of gegeten worden, verander of leg het loodje. Ga je tegenwoordig naar Amsterdam dan ben je al blij als je iemand Nederlands hoort praten. Aan de andere kant is het  natuurlijk leuk dat Amsterdam een mondiale stad is geworden. Met alle invloeden van buiten Nederland in de winkels en horeca. Nu denken we dat valt in Groningen wel mee maar ook hier zie je steeds meer buitenlanders en overgewaaide invloeden in de stad. Niet alleen Duitsers die een dagje komen shoppen maar ook veel mensen uit Spanje, Portugal, Polen etc. Veel komen hier studeren en of werken.

Arbeidsmobiliteit:
Ga je naar de pizzeria is de kans groot dat je in Groningen niet meer in het Nederlands, laat staan Gronings, kan bestellen..... Nu valt het in de 'gewone' bedrijven zoals autobedrijven wel mee of tegen, in hoeverre er mensen van over de grens bij ons werken. Een probleem in Europa t.o.v. Amerika is dat we op ons continent vele talen spreken en mogelijk ook meer culturele verschillen  menen te hebben dan binnen de staten van Amerika. Dat heeft een negatief effect op de arbeidsmobiliteit binnen onze EU. Neem de aanstaande Brexit er bij en je ziet dat het hier nog steeds een lastig item is om te verkassen.

Vastgeroeste zekerheid bestaat niet meer:
Ook in tijden van hoogconjunctuur valt het in het Noorden waarschijnlijk nog mee hoeveel mensen van arbeidsplek verwisselen. Hier in het Noorden doen we niet snel zo gek of wild. Echter de vastgeroeste zekerheid van een baan voor het leven bestaat niet meer. Vanuit bedrijfsperspectief is het net zo met je klantenbestand. Hoe kom je dan ongeschonden de jaren door in je werk.

Overgangsgeneratie:
De jongeren van nu zullen in hun leven steeds opnieuw een draai aan hun leven en werk moeten geven, zeker nu hun levensverwachting stijgt en hun pensioenleeftijd steeds verder opschuift..... De dertigers, veertigers en vijftigers van nu zitten in een overgangsgeneratie waarbij de ouderen vroeger een vak leerden en dat een leven lang uitoefenden zullen de jongeren later mogelijk meer projectmatig gaan werken en bijvoorbeeld direct starten als ZZPer. Ook is de waarde van kennis aan het veranderen.

Manier van denken en handelen leren:
Studie en opleiding was vroeger iets wat je een goede start gaf voor een carrière of positie in de maatschappij. In mijn ogen is de waarde van kennis aan het veranderen. Je kan tegenwoordig bijna alles opzoeken, echter wat is de waarde van een opleiding dan nog waard? In mijn ogen is en blijft het zeer waardevol. Net als vroeger leer je in het ideale geval in een opleiding en later bij het werken of stage lopen (meestergezel of co-schappen) op een bepaalde manier te denken en handelen. Immers als je alle medische kennis kan opzoeken wil dat nog niet zeggen dat je zelf doktertje kan spelen, daar kan het ernstig mis gaan. Ook kan het leiden tot onnodig onderzoek en of onnodige zorgen of juist niet op de juiste plek zoeken in het doolhof van klachten en aandoeningen.....

Toch zal je zien dat de artsen ook getriggerd worden door de patiënten die vooraf aan het spreekuur bezoek zaken opzoeken en in een gezamenlijk gesprek met de arts komen ze dan vast tot de goede richting om klachten te interpreteren en te duiden en wel of niet onderzoek in te zetten. Het is nog niet zover dat je jezelf aan je blindedarm gaat opereren met YouTube als handleiding. Wel is er al een plastisch chirurg in Amerika die standaard zijn operatie´s filmt en op YouTube zet. Not-done in de medische wereld maar hij past zich wel aan in deze wereld met internet en smartphones. Mogelijk zijn de filmpjes voor collega´s interessant. Nog veel meer leken kijken echter naar die filmpjes.... In Nederland zou de privacy waakhond er vast moeite mee hebben.....

Opleiding niet zaligmakend:
Een opleiding is dus niet zaligmakend maar schoolbezoek blijft wel een belangrijke start van waaruit je jezelf kan ontwikkelen. Blijf je echter te veel hangen in de leerstof van je opleiding val je mogelijkerwijs op termijn buiten de boot omdat bedrijven en bedrijfsstructuren veranderen. Je moet je dus blijven aanpassen aan je (werk-)omgeving net als in de natuur volgens de  evolutietheorie gebeurt.....

Lerende houding:
Bijleren blijft van belang maar de waarde of invulling daarvan is niet meer hetzelfde als tien jaar geleden. Het hebben van een lerende houding is eigenlijk belangrijker dan het van tijd tot tijd in je hoofd stampen van een cursus. 

Nieuwsgierigheid:
Eigenlijk begint het al met een gezonde dosis nieuwsgierigheid, bij het kijken naar de wereld om je heen. Ga je op vakantie naar een andere stad of land dan zie je indien je er oog voor hebt zaken die veranderen of daar anders gaan dan thuis. Dat is waarschijnlijk veel leerzamer dan af en toe een cursus afvinken. Hierdoor kan je voorlopen op je omgeving, door op de actualiteit elders aan te haken ben je thuis al een stuk op weg. Je ziet dat de markt elders al veranderd is en dan kan je jezelf thuis beter voorbereiden op de vraag die hier nog moet ontstaan. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat thuis voorloopt.... of dat het je allemaal niet opvalt. Maar heb je het vermogen je zelf opnieuw uit te vinden met alle input uit de veranderende wereld, dan kom je makkelijker mee in het werkbare leven.

Aanpassen:
Kijk naar KPN waar ik vroeger voor werkte. Dit bedrijf was toen aan het veranderen van een groot staatsbedrijf in een commerciële dienstverlener. Na het debacle van E-plus, vele reorganisaties en bezuinigen in een markt met krimpende omzet en onder invloed van staatstoezicht door de Opta (=Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit) met verplichte toenemende concurrentie, heeft KPN zich toch nog knap weten te handhaven. Het is ze zelfs gelukt om zich om te vormen van een ´bel-bedrijf´ tot een brede All-Round-dienstverlener van complete Telecom en ICT-diensten. Het aanpassingsvermogen van dit bedrijf is een mooi voorbeeld van het overleven in de mondialisering en de hierboven genoemde evolutie theorie. Hierbij moet je dit niet alleen toeschrijven aan het 
bedrijf maar met name aan de mensen die er werken. Juist omdat veel KPN´ers zich creatief hebben aangepast aan de veranderende wereld bestaat het bedrijf nog. Dat hebben ze niet in een cursus geleerd maar is ontstaan door een nieuwsgierige houding en  aanpassen. Daar wordt binnenkort mogelijk weer een groot beroep op gedaan........

Lekker hapje:
Het blijkt vandaag, eind januari 2019, dat de Canadese investeerder Brookfield het Nederlandse bedrijf KPN opeens als een lekker hapje ziet en de vraag is of deze Canadese Warren Buffet dit hapje mag verorberen van moedertje Nederlandse staat. Immers de Mexicaan Carlos Slim verslikte zich in 2013 als eens met zijn poging om KPN over te nemen vanuit zijn telecomconcern América Móvil.
Deze beschouwing kan je natuurlijk ook loslaten op het bedrijf Post-NL. Je kan er een geweldige boom over opzetten wie van de twee zich beter heeft weten te handhaven sinds de splitsing van het moederbedrijf eind 1997. Maar dan kunnen we ook nog wel een avondje plannen over de automobiel- of automotive bedrijven in (Noord) Nederland. Hoe passen die zich aan inzake de veranderende omgeving, milieu-eisen, belastingregels, wetgeving, klantwensen, maatschappelijke ontwikkelingen en conjunctuur.

Invloed smartphone:
Denk hierbij aan de invloed van de smartphone en trends dat jongeren hoegenaamd geen auto meer willen bezitten....... Wie zegt welke kant het opgaat. Iedereen trekt naar de grote stad, wonen en parkeren wordt duurder en lastiger. Van belang is dat u met uw bedrijf wel naar deze zaken moet kijken en ook naar uw concurrenten moet kijken. De drang tot schaalvergroting in de  automobielsector heeft in het noorden ook al tot een consolidatieslag geleid echter wie zegt dat we straks niet een auto op internet bestellen en die voor de deur afgeleverd krijgen zonder bij een lokale dealer te zijn geweest. Hierin speelt uw personeel mogelijk een grote rol. Door klantgericht te zijn en de prijs-kwaliteit beleving kan ook een kleine lokale dealer goed overleven indien hij met beide benen in de maatschappij staat. Hierin is de relatie met de klant van groot belang, net als in de zorg. En daar ligt de sleutel tot succes, voor kleine en grote dealers en ook is die relatie tussen de werkgever en haar medewerkers op zijn beurt van minstens zo groot belang.

Een leven lang leren:
Je kan de medewerkers vertroetelen met workshops en of bijscholingstrajecten echter zelden zal dat leiden tot nieuwe  bedrijfsinzichten. Nu blijkt dat in Nederland 19% van de volwassenen een opleiding, cursus of workshop volgen. Dat was tien jaar geleden 16% en alleen de Zweden en Denen gaan ons voor. De Europese norm voor een leven lang leren is 15%. Die halen we dus makkelijk maar daarmee is de kous niet af. Het onderwijs zal vast meebewegen met wat de markt vraagt en meer per project worden aangeboden en daarmee een beroep doen op de vindingrijkheid van de jongeren om de toekomst van het bedrijf veilig te stellen. Het is helemaal prachtig indien de persoonlijke doelen van de werknemers te koppelen zijn aan de ambities van de organisatie en samenkomen in een opleidingsplan. En dat is in de praktijk best lastig.

Inventief en ingenieus:
Alles samenvattend kun je stellen dat de medewerker (en de bedrijven waar ze werken) voor een succesvolle carrière niet alleen maar kennis moet kunnen reproduceren maar met name ook inventief en soms ingenieus moet omgaan met marktvragen. Dit zal over de jaren heen ook de gezondheid beschermen of ondersteunen en kans op uitval verlagen.

Pieter van der Werff
Autominnende bedrijfsarts

Bronnen:
Analysenederland.nl, European Media Prints,
content with a purpose. Focus bladzijde 9.

De kwal..........

Ja, na al de teksten over slapen denk je houdt het dan nooit op? Nu wordt het onderwerp echt een kwal ... Daar zit dan weer een aanknopingspunt voor het afrondende stuk over slapen, waar de redactie toch nog een keer om vroeg. Zelfs een primitief dier als een kwal heeft slaap nodig, althans dat is het vermoeden van de onderzoekers in California.

Dag en nacht:
Kwallen zijn net als mensen overdag actiever dan 's nachts en in de nacht moet je ze echt wakker schudden voordat ze reageren. Indien je hun nachtrust verstoort, zijn ze overdag minder alert en minder fit dan na een goed nachtje slapen. Dit is interessant
want kwallen hebben geen centraal zenuwstelsel zoals wij mensen, uw kat of hond. Dit simpele (of simpelste) diertje heeft slechts een netwerk van zenuwen die straalsgewijs over hun lichaam lopen. Dat is waarom de onderzoekers zo opgetogen zijn, want het stelt in wezen de tot nu toe gangbare definities van slapen ter discussie. Men sprak tot nu toe vaak over: "een rust toestand van de hersenen". Welke hersenen? 

Functie:
Ook over de functie van slapen wordt nog veel gesproken. Men gaat er van uit dat het nodig is om te kunnen leren en om te kunnen onthouden. De kwal heeft geen boordcomputer: Insecten vertonen ook een slaapwaakritme. Ze hebben geen hersenen maar wel een centraal zenuwstelsel inclusief een zenuwknoop in het hoofd. Een kwal is dus nog simpeler uitgerust zonder hersenen, zonder zenuwknoop en zou mogelijk toch een dagnachtritme hebben in zijn primitieve zenuwstelsel terwijl hij de centrale aansturing moet ontberen. Je kan van de kwal dus geen EEG (hersenfilmpje) maken. Bij de kwal kijk je daarom enkel naar zijn gedrag.

Op de rug liggen:
Net als op de werkvloer waar iedereen ook naar elkaars gedrag en het gedrag van de groep kijkt. Bij kwallen doe je dat dus ook, noodgedwongen. Ze hebben een klein kwalletje onderzocht, in ondiepe tropische wateren. Daar liggen ze meestal ondersteboven op de bodem met hun tentakels naar boven en ze maken de hele dag door pulserende bewegingen om voedsel en zuurstof op te nemen. Ze lijken daarmee op toeristen aan de stranden van deze warme wateren...... Ze hebben gemeten dat de kwal die  bewegingen overdag 24 maal per minuut maakt, in de nacht echter, valt hij terug tot 4 maal per minuut. Op basis hiervan kan je veronderstellen dat de kwal in de nacht rust houdt immers hij doet 6 keer rustiger aan. 

Rusten en slapen: 
Nu is er nog het probleem dat rust houden nog niet direct gelijk aan slapen is. Slapen onderscheidt zich van rust doordat je als het ware "afwezig" bent. Je hebt dan een sterkere prikkel nodig om te reageren op iets van buiten af. Ook is onderscheidend t.o.v. rust dat je de slaap nodig hebt voor herstel en dat je gemiste slaap dus moet inhalen. Hoe onderzoek je nu zo iets?

Pestende onderzoekers:
De pestkoppen onder ons zullen het wel weten. Men laat de kwallen liggen en trekt dan plots de bodem onder ze weg en het bleek dat ze in de nacht er drie keer langer over doen om te gaan zwemmen. Indien ze echt wakker werden, reageerden ze wel net zo alert als overdag. Maar liet men ze 's nachts doorwerken d.w.z. wekte men ze 3 maal per uur om de slaap goed te verstoren dan had dat duidelijk effect op hun functioneren overdag. Ze waren dan 12 procent langzamer t.o.v. normaal. Pas daarom, na een nachtdienst, op in het verkeer, zou je kunnen denken. 

Herstel door slapen:
Het effect van traagheid verdween weer toen ze een nachtje mochten doorslapen....... Het herstellen door slapen is dus ook bij de kwal een aannemelijk iets. Het doet, door dit onderzoek bij het (of 1) van de simpelste dier(en) op aarde, vermoeden dat slaap, in basale vorm, al heel lang een rol speelt in de evolutie. Laten we er van leren en niet alleen arbeidsongevallen of beroepsziekten proberen te vermijden, maar ook zuinig te zijn op ons hoofd en lijf door te zorgen voor goede slaapomstandigheden en vooral ook om het voldoende te doen! 

Slaap lekker is het devies voor de meest complexe dieren op aarde.........

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts
Bronvermelding:
Current Biology 2004, 2017 en NRC 23-9-2017

Slaap lekker!

Er is wetenschappelijk veel bekend over slapen en in grote lijnen is men het eens, maar er blijven zaken geheimzinnig zoals wat er op microniveau in onze hersenen en ons lijf gebeurt tijdens het slapen. Naast aandacht voor voeding en beweging is er steeds meer aandacht voor slapen. En hiermee bedoel ik niet dat zelfs de Duitse discounter supermarkten matrassen zijn gaan verkopen.

Volgens het Trimbos instituut voelt iets minder dan 1 op de 3 Nederlanders zich erg moe. Dit geeft vanzelf al meer aandacht voor slapen. Ook de lezer van Autoplus heeft familieleden, vrienden en of collega´s met slaapproblemen. Je ziet ze s´ochtends naar de koffieautomaat strompelen en soms in de avond in de weer met zelfmedicatie van een glaasje tot ...... Vaak is slapen een sluitpost in het leven, als er gewerkt moet worden en bij het ontspannen. Dit terwijl de wetenschap ons voor houdt dat we beter, slimmer, mooier en leuker zijn met voldoende slaap. Slecht slapen tast je vitaliteit, gezondheid, prestaties en levenslust aan terwijl je er ook nog slecht gaat uitzien. Slapen is als het ware de Shell V-power voor de mens. Het is dus zaak een balans te zoeken tussen goed werk verzetten, ontzettend veel lol te maken in het leven en ook nog voldoende te slapen....... Of omgekeerd door lekker en voldoende te slapen kan een mens lekker werken en veel plezier hebben in zijn leven.

How to succeed? Get more sleep!
Door gebruik te maken van je smartphone kan je slaapklachten krijgen maar je kan deze technologie met behulp van apps ook gebruiken om aan je slaap te werken. Er zijn verschillende slaap-apps zoals ´Slaapwetenschap Wekker´ en ´Sleep Better´. Ook zijn er snurk-apps zoals Snurklab. Mogelijk zijn deze al weer achterhaald in de zich snel ontwikkelende digitale wereld. Links of rechts om draagt het wel bij aan een beter bewustzijn over slapen en met name aandacht voor slecht slapen en abnormale slaapervaringen. Men zegt dat er sprake is van een toename van slaapproblemen (in 1987 had 16% van de Nederlanders slaapproblemen en in 2005 was dit al 24%) echter het kan ook deels te verklaren zijn met meer aandacht en openheid bij dit onderwerp. Slapen is er wel mee doorgestegen tot in de top tien van zelfgerapporteerde klachten. Het is dus niet verwonderlijk dat de groei in het aantal slaapcentra fors is te noemen. De een zijn dood is de ander zijn brood en we accepteren klachten minder dan vroeger.
We willen mede door de TV en media-invloed tegenwoordig een instant oplossing.

Slaaptherapie:
Daar heeft men op ingespeeld met de slaaptherapie. Hiermee kan je door middel van bijvoorbeeld een online cursus een betere nachtrust krijgen door je slaapgedrag te veranderen. In een dergelijke cursus van meerdere weken wordt een slaapdagboek bijgehouden. Het blijkt ook dat je zelf wel degelijk invloed op je slaap kan uitoefenen en niet slechts een ´lijdend´ voorwerp bent. Je keuzes overdag inzake werk, ontspannen, bewegen, eten en drinken hebben invloed op de kwaliteit van je slaap. Ook kan je leren anders tegen slaapproblemen aan te kijken en er anders mee om te gaan. De meeste bedrijfsartsen en psychologen
geven in de spreekkamer veel tips & tricks over slapen welke vaak beter afgestemd zijn op het individu dan de tips online.

Slaapeducatie:
De slaapeducatie bestaat uit:
1. Wat is slaap?
2. Welke klachten zijn er?
3. Wat kunnen daar de oorzaken van zijn?
4. Wat is de invloed van slaapdruk?
5. Wat is het belang van slaaphygiëne?

Het begin van alles is dat je een slaapdagboek gaat bijhouden gedurende bijvoorbeeld een week. Hierin ga je jezelf dag en nacht in kaart brengen. Dit geeft al veel inzicht en vormt de basis voor oefeningen. Vergelijk het met de wens om af te vallen. Als je een week opschrijft wat je eet en drinkt komt het inzicht vanzelf. Combineer je die kennis met technieken uit de cognitieve gedragstherapie kan je de slaapbelemmerende gedachten en gewoontes doorbreken. Dit moet je echter wel goed trainen want net als in het verkeer is het lastig om gedrag te veranderen.......en vol te houden. Nu was vroeger de basis voor het aanpakken van gezondheidsproblemen gebaseerd op het verstrekken van kennis (educatie en voorlichting) waarna pas aan het eind de stap naar gedragsverandering werd gemaakt. Tegenwoordig zijn er ook nieuwe inzichten die beginnen met gedragsverandering en dan zie je automatisch ook de kennis toenemen. Denk aan de reclamespotjes van de overheid over alcohol en roken (NIX 18). Probeer dus zelf ook gewoon te starten met het aanpassen van je gedrag en slechte gewoontes te staken. Ga niet vlak voor het slapen gaan achter
je blauw licht gevende slaapremmende computerscherm de post uit de blauwe enveloppen zitten lezen.... Uiteindelijk blijkt dat cognitieve gedragstherapie gericht op slaapproblemen het meest effectief is. Dit kan je individueel volgen bij een psycholoog, in een groep of online.

Welke rol kan de werkgever vervullen?
De BV Nederland heeft last van slecht slapende medewerkers, ongeacht of de oorzaak nu in het werk ligt of in andere zaken. De jaarlijkse kosten van slaapproblemen worden geraamd op 3 tot 4,5 miljard euro. Productieverlies en verzuim kunnen te maken hebben met slecht slapen. Medewerkers zien slecht slapen als een privéprobleem. Echter een werkgever kan natuurlijk wel proberen
een positieve bijdrage te leveren aan het oplossen van het slaapprobleem. Echter de meeste werkgevers weten niet hoe ze dit moeten aanpakken. Minder dan 1 op de 10 pakt zijn rol in deze.

Wat je kan doen als werkgever:
1. Open en actief over slaapproblemen proberen te praten en benaderbaar zijn.
2. Kijken of je roosters en werktijden kan aanpassen, al is het maar tijdelijk.
3. Actief bekijken hoe je stress kan wegnemen of verminderen in de organisatie (en bij individuele medewerkers).
4. Beweging stimuleren, in en buiten het werk.
5. Gezonde voeding in de kantine.
6. Voorlichting.
7. Zo nodig een ´open spreekuur´ bij de bedrijfsarts aanbieden.

De bedrijfsarts kan tips & tricks geven maar ook afwegen of een doorverwijzing of slaaptraining nuttig kan zijn. 

Je eigen (bio)ritme:
Alles heeft een ritme wordt in een liedje gezongen maar je kan beter zeggen iedereen heeft een ritme. Het bioritme lijkt ook erg van invloed op je slaapkwaliteit. Slaapexperts zien verschillende soorten mensen waarbij de dagindeling in het ideale geval verschillend zou moeten zijn. Hierbij zou je dagindeling moeten samenhangen met je lichaamstemperatuur, hormoonspiegel,  concentratievermogen en je stofwisseling. Je wordt geboren met je eigen biologische klok en je genen spelen er een rol in. In de chronobiologie kan men zeven types onderscheiden variërend tussen een extreem ochtendmens (slaapt van 21 tot 05 uur) tot extreem avondmens (slaapt van 05 tot 13 uur). Deze extremen komen bijna niet voor. De grootste groep bestaat uit de mensen die
horen bij de groep lichte ochtendmensen die van nature slapen van middernacht tot 08 uur of de groep normaaltype (die slapen van 01 uur tot 09 uur). De meeste adolescenten zijn avondmensen waarbij mannen op hun 22e levensjaar de piek bereiken waarop ze het laatst gaan slapen. Naarmate mensen ouder worden veranderen ze weer meer in ochtendmensen. Vrouwen lopen daarbij voorop en rond het 50e levensjaar hebben vrouwen en mannen (gemiddeld) weer hetzelfde chronotype.

Bioritme en de maatschappij:
Nu lijkt de maatschappij niet heel slim om te gaan met al deze kennis. Werk en school beginnen (te) vroeg, terwijl maar 15% van de mensen ochtendmensen zijn. Het gemiddelde type (60%) kan daar nog wel in meekomen, maar 25% van de populatie heeft er een zware taak aan om als avondmensen zo vroeg uit de veren te komen. Heilige huisjes als zondagsrust en kantoortijden zullen in de toekomst waarschijnlijk steeds meer ter discussie gesteld gaan worden. Denk hierbij aan de 24-uurs economie en het effect van internet. Het is te hopen dat de groep avondmensen in de toekomst meer gebruik kan maken van flexibeler werktijden door de maatschappelijke veranderingen. Wie weet gaan scholen in de toekomst ook meer rekening houden met de scholieren die nu gemiddeld genomen te vroeg aanwezig moeten zijn. Met name de middelbare schoolleerlingen hebben een ander ritme dan dat van de meeste scholen. In feite kan je stellen dat de maatschappelijke indeling op basis van 9 tot 17 uur bijdraagt aan een groot negatief gezondheidseffect op de populatie omdat het slaaptekort in de hand wordt gewerkt. Anderen zeggen dat later beginnen met school of werk ook de bedtijden zal opschuiven zodat er niet veel zal veranderen aan het slaaptekort. Zoals met zoveel zaken
lijkt enige vrijheid bieden het beste (wanneer dat mogelijk is) want wanneer mensen werken in tijden die passen bij hun bioritme zullen ze beter in vorm zijn en beter in hun jas zitten....... En werkgevers zien dat graag terug in een betere productiviteit. Wel zal het lastig zijn om de belangrijke sociale contactmomenten van de maaltijden onderling goed af te stemmen. Al met al voldoende stof tot nadenken en tot het voeren van een discussie. 

Ik hoop dat u er naar aanleiding van dit stukje onderling nog eens over praat. Voor nu wens ik de lezers van Autoplus een fijne zomer en wie weet vakantie toe en wanneer je op vakantie gaat is dat een mooie gelegenheid om te onderzoeken hoeveel slaap je nodig hebt......

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts

Bronvermelding:
Megatrends slaap (ArboNed)
BNR