Slapen.....deel 4

Signalen van slecht slapen en slaapapneu

Wat doen we ermee als het ons zelf duidelijk wordt dat we slecht of te kort slapen? Het is u vast ook wel eens een tijdje overkomen en terugkijkend weet u vast wel dat u er eerst niets mee gedaan heeft omdat het dan duidelijk wordt dat u uw gedrag moet veranderen. Eerder de TV uitzetten of andere (slechte of goede) gewoontes aanpakken...... En dan komt het dichtbij.

Tijdverlies
Slaapproblemen worden vaak snel terzijde geschoven door de persoon zelf en door de directe of werkomgeving. Het blijkt dat veel mensen 3 jaar rondlopen met klachten van slecht slapen voordat ze hulp gaan zoeken. Indien ze wel hulp zoeken leggen ze het onderwerp vaak omfloerst op tafel en niet direct of duidelijk. De arts of hulpverlener zal dus te werk moeten gaan als een goede Sherlock Holmes om het juiste probleem te achterhalen en het niet (te) makkelijk op een ander probleem te gooien. Ook kan er sprake zijn van een burn-out met als nevendiagnose een slaapapneu. Eerder signaleren en of in actie komen levert veel winst op in gezondheid en functioneren. Maar als je het niet ziet of niet wil zien kan je jezelf natuurlijk makkelijk voor de gek houden.

Signalen, rode vlaggen
Om u te helpen zelf of bij u in de omgeving slaaptekort of slecht slapen te signaleren heb ik hier een aantal aandachtspunten waarop u kunt letten:
• Moeilijk ontwaken, geluid (wekker) en licht nodig!
• Prikkelbaar zijn in de ochtend.
• Het duurt lang voor je "erbij" bent, echt wakker bent.
• Je hebt oppeppers nodig zoals koffie (roken noem ik bewust niet...).
• Prikkelbaar en humeurig zijn.
• Vermoeid zijn en of er over klagen.
• Er moe uit zien.
• Vaker advies en of steun vragen.
• Afhankelijker zijn.
• Trager bewegen.
• Knikkebollen.
• Fouten of foutjes maken.
• Minder goed zijn in de (fijne) motoriek.
• Lagere output, lager tempo op het werk en of thuis.

Indeling slaapstoornissen
Er zijn veel soorten slaapstoornissen maar je kan die grofweg onderverdelen in 4 hoofdgroepen:
1: insomnie ( slecht in- of doorslapen, minimaal 3 maal per week, ).
2: hypersomnie ( te veel slapen, t.g.v. psychisch probleem en of een lichamelijke ziekte).
3: parasomnie ( ongewenste dingen doen tijdens slapen zoals praten, lopen, tandenknarsen, plassen en snurken etc.). Veel kinderen hebben er wel eens last van gehad maar groeien er overheen. Slaapapneu valt ook onder parasomnie.
4: circadiane slaapritmestoornissen ( stoornis in je dagelijkse slaapritme, met diverse onderverdelingen).

Slaapapneu
Slaapapneu licht ik als actueel onderwerp in de media er uit. Het valt onder de groep parasomnie. De laatste jaren heeft het onderwerp meer aandacht. In de slaapkamer kan snurken voor veel overlast zorgen bij de partner en of bij kamperen voor de gezinsleden in tent of caravan.... Op vakantie komt het mogelijk vaker voor immers het neemt toe bij alcohol gebruik. Bij slapen kan door de zwaartekracht en het ontspannen van je spieren de ademweg (deels) dichtvallen De lucht en de weefsels gaan trillen en snurken is het gevolg maar ook kan de ventilatie ernstig in het geding komen. Dit kan tot een ademstilstand (apneu) leiden en dan hap je vervolgens weer naar lucht. Slechts 1 op de 10 snurkers heeft dat. Indien je een erge mate van apneu hebt wordt je er ook wakker van.

Risico van slaapapneu
Van slaapapneu kan je niet alleen slecht functioneren maar ook kan je er een ernstige aandoening van krijgen zoals:
• Hoge bloeddruk,
• Hartinfarct,
• Beroerte,
• Overgewicht,
• Suikerziekte,
• Kanker.

Leefstijl
Slaapapneu komt vaker voor bij oudere mensen en mensen met overgewicht. Het neemt toe bij het gebruik van alcohol, roken, spierverslappers. De ademweg valt met name snel samen bij slapen in rugligging. Je kan daar iets tegen doen door in je pyjama aan de rugzijde iets ongemakkelijks in te naaien zoals een tennisbal. Dan wordt je wakker bij rugligging of je draait weer terug naar zijligging of buikligging. Een goedkope praktische tip! Slaapapneu kan ook consequenties hebben voor je rijvaardigheid (veiligheid) en soms wordt door de arts het advies gegeven om niet meer te rijden. Het is dus erg van belang voor de veiligheid om het uit te zoeken indien je er last van hebt.

Symptomen bij slaapapneu
• Onderbroken ademhaling tijdens het slapen ( de partner hoort dat).
• Vermoeid en prikkelbaar.
• Ochtendhoofdpijn.
• Geheugen klachten.
• Dreigen in slaap vallen achter het stuur.

Multidisciplinair onderzoek in het ziekenhuis
Mochten de bovengenoemde kenmerken je bekend voorkomen, kan je er met je huisarts of bedrijfsarts over praten. Ook kan je zelf praktisch te werk gaan en bijvoorbeeld besluiten minder alcohol te nuttigen en te gaan afvallen. Indien er meer onderzoek nodig is kan je verwezen worden naar de KNO-arts, die in de meeste ziekenhuizen vaak multidisciplinair (over meerdere vakgebieden) werkt om deze problematiek te inventariseren.
Zo ook in het Wilhelmina Ziekenhuis te Assen. Hier wordt de patiënt – na de intake bij de KNO – besproken, met onder andere de kaakchirurgen, longartsen en neurologen. Er wordt een slaapregistratie uitgevoerd om onder andere de zuurstofspiegel in het bloed te meten en ook het aantal ademstops gedurende de slaap wordt hierbij vastgelegd.

Over het algemeen wordt er bij de afdeling Radiologie aanvullend onderzoek aangevraagd voor het maken van afbeeldingen van de bovenste luchtwegen. Ook de mondkeelholte wordt bij het onderzoek betrokken en soms wordt er onder narcose een scopie van de mondkeelholte uitgevoerd. Hierbij kan gekeken worden hoe de ademweg op welk nivo samenvalt. Bij een combinatie van bovengenoemde klachten en een minimum aantal gemeten ademstops tijdens de slaap, is sprake van OSAS: Obstructief Slaap Apneu Syndroom.

Behandeling
Afhankelijk van de ernst van de OSAS wordt een behandeling voorgesteld. Bij lichte tot milde OSAS is over het algemeen een zogenaamde slaapbeugel (MRA = mandibulair repositie apparaat) de aangewezen behandeling. Bij ernstige OSAS wordt vaker gekozen voor het aanmeten van een drukmasker (CPAP). Met de MRA kan de onderkaak naar voren verplaatst worden waardoor de achterliggende weefsels opgespannen worden. Zo wordt voorkomen dat de weke delen meetrillen met de voorbij komende luchtstroom en tegelijkertijd wordt voorkomen dat de tongbasis in de keel zakt en zo een afsluiting van de ademweg veroorzaakt.

Na een periode van instellen wordt over het algemeen een betere slaapkwaliteit bereikt, waardoor je gemakkelijker en fitter wakker wordt. Soms wordt een ingrijpende operatie aan de mondkeelholte aangeraden waarbij men over gaat tot het reven van weefsels (opspannen). Ook kan in een individuele situatie een kaakstand corrigerende operatie uitkomst bieden. Vanwege de impact van een operatie wordt meestal eerst met een MRA of CPAP getest.

Ook zijn er de laatste tijd meer gespecialiseerde technieken voorhanden waarvan er laatst een mooi voorbeeld op tv te zien was. Hierbij werd een soort pacemaker ingebracht die de spieren zo nodig kan laten aanspannen. Natuurlijk komen ook veel mensen met klachten van de bovenste luchtwegen bij de KNO arts bijvoorbeeld i.v.m. scheefstand van het neustussenschot en of neuspoliepen en of andere anatomische afwijkingen waardoor ze minder makkelijk door de neus kunnen ademen.

Het veel met open mond slapen geeft ook veel ongemak en is bij het wakker worden ook niet echt feestelijk. Denk aan o.a. een forse ochtendodeur.....DE KNO arts kan in dergelijke gevallen overwegen een operatie te adviseren.

Advies vragen
Al met al kan je in geval van klachten het beste advies vragen. In geval er een relatie is met je werk en of je daar vragen over hebt, kan je naar je bedrijfsarts gaan of je bezoekt de huisarts. Er is niets op tegen om alvast aan de gang te gaan met de genoemde praktische tips (o.a. afvallen en minder alcoholgebruik) en dan pas aanvullend advies te vragen.
Dan sta je zelf aan het roer of in geval je dit leest, zit je zelf aan het stuur. Je overgeven aan het openbaar vervoer kan altijd nog, maar zal in het geval van forse slaapapneu zelfs een noodzaak kunnen zijn.....

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts

Bronvermelding: Megatrends slaap, over de effecten van nachtrust op onze werkprestaties.